ئیعجازی زانستی ئایەتی (أَؤلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الَاَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا…)

ئیعجازی زانستی ئایەتی (أَؤلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الَاَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا…)

ئا / جەمال موحەممەد ئەمین

به‌شی یه‌كه‌م:مانای زانستیی له‌ قورئانی پیرۆز دەربارەی (ننقصها من اگرافها).

وشەی (الارض) لە قورئانی پیرۆزدا چەند مانایەك لەخۆ دەگرێت، ئێمە باس لە كەمبوونەوەی زەوی لە چوارلاكانیەوە دەكەین لە چوارچێوەی ئایەتی 🙁أَؤلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الَاَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا ؤاللّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ ؤهُؤ سَرِيعُ الْحِسَابِ (41)) (سورە الرعد).
(بل متعنا هؤلا‌و ويَ‌با‌وهم حتي طال عليهم العمر أفلا يرون أنا نأتي الَارض ننقصها من أطرافها أفهم الغالبون‏)‏ (‏الَانبيا‌و‏:44)‏
زانای بەناوبانگی بواری ئیعجازی زانستی لە قورئان و سونەتدا د. زەغلول نەججار دەربارەی ئیعجازی زانستیی ئەو ئایەتانە بەم جۆرە باس دەكات
ا) كەمبوونەوەی زەوی لە لاكانیەوە، قەبارەی زەوی لە سەرەتای دروستبوونی بە لای كەمەوە 100 هێندی قەبارەی ئێستای بووە، كە بە تڕیلیۆنێك و 350 ملیۆن كم سێجا دانراوە، ئەو هەسارەیە هەر لە ساتەكانی یەكەمی دروستبوونیەوە لە چوونەوەیەكدایە لە هەموو لاكانیەوە و، ئەوەش یاسایەكی گەردوونیە بۆ پارێزیكردن لە بارستایی ڕێژەیی نێوان خۆر و زەوی، ئەو پەیوەندیەی كە ماوەی نێوان خۆر و زەوی ڕێكدەخات، ئەو دووریەی كە كۆنتڕۆڵی وزەی گەیشتوو بۆ سەر زەوی دەكات. ، چونكە ئەگەر بڕی ئەو وزەیەی لە خۆرەوە دەگاتە زەوی لەوەی ئێستای زیاتر بوایە، ئەوا هەموومان و هەموو شتەكانی سەر زەوی دەسووتان، هەموو ئاوەكانی سەر زەوی دەبوونە هەڵم ،وه‌ ئه‌گه‌ر لەوەی ئێستا كەمتر بوایە ئەوا خۆمان و هەرچی لەسەر زەویدایە دەیانبەست و دەبوونە شەختە و ژیانیش نەدەما.
لە ڕووی زانستیشەوە ئەوە زانراوە كە لە هەر چركەیەكدا خۆر 5 ملیۆن تەن لە بارستاییەكەی ون دەكات بە شێوەی وزە، كە لە ئەنجامی گۆڕانی گازی هایدرۆجینە بۆ گازی هیلیۆم لە میانەی كرداری یەكبوونی ناوكیەوە، بۆیە پێویستە زەویش لە بارستاییەكەی كەمبكاتەوە تا بگونجێت لەگەڵ كەمبوونەوەی بارستایی خۆر،. ئەگەر وانەبوایە ئەوا یان زەوی لە هێزی كێشكردنی خۆر دەردەچوو، فڕێدەدرایە سووچێكی ئەم گەردوونە، یان كێش دەبوو بەرەو خۆر ، بەوەش لە هەردوو بارەكەدا ژیان نەدەما. لە لایەكی تریشەوە لە ئیشە جوانەكانی خوای گەورەیە كە ڕۆژانە بڕێكی زۆر لە شوهب و نەیزەك دەگەنە سەر زەوی، هەر بۆ ڕاگرتنی ئەو هاوسەنگیەیە..
ب) كەمبوونەوەی زەوی لە لاكانیەوە بە مانای ئەوەش دێت كە زەوی لە جەمسەرەكانیەوە قوپاوە و لە ناوچەی هێڵی یەكسانیشدا واتە لە كەمەرەكەیەوە فووتێكراوە یان دەرپەڕیوە. لە سەردەمی خەلیفە مەئمونی عەباسیدا ماوەی بەرامبەر بە هەر پلەیەك لە پلەكانی هێڵەكانی درێژی لە هەر یەكە لە (توهامە) و عێراق پێورا و، گەیشتنە ئەوەی كە زەوی بە تەواوی گۆیی نیە، بەوەش زانا موسڵمانەكان پێش خۆرئاوا كەوتن بە 8 سەدە، چونكە خۆرئاوا لە سەدەی حەڤدەهەمەوە توانییان ماوەكانی زەوی پێوانە بكەن ،كاتێك نیوتن ئەوەی سەلماند كە زەوی گۆیی تەواو نیە، چونكە ماددەی زەوی تەنها لە ژێر كاریگەری هێزی كێشكردن بەرەو چەقی زەویدا نیە، بەڵكو بەهۆی جوڵە بەخولەكەی زەویەوە چەقەهێزێكی وا دروست نابێت تا هەموو ماددەكانی گۆی زەوی و لە هەموو لاكانیەوە بەرەو چەق بەرێتەوە،.ئه‌م كرداره‌ هێواشە، بەڵام بەردەوامە لەوەتی زەوی دروستبووە، ئەوەش یەكێكە لە پرۆسەكانی كەمبوونەوەی زەوی لە لاكانیەوە.
ج) كەمبووەوەی زەوی لە لاكانیەوە بە مانای ئەوەش دێت پاڵنانی بنی ئۆقیانووسەكان لە ژێر كیشوەرەكانەوە بەهۆی جوڵەی بەرگی بەردینی زەوی:
بەرگە بەردینەكەی زەوی تووشی دڕان و ترازان دەبێت بەهۆی تۆڕەیەكی گەورە لە درز و قڵیشاندنی قوڵ كە دەورەی هەموو زەوییان داوە و، ، ئەو درز و قڵیشانە بەرگە بەردینەكەی زەوی دابەش دەكەن بۆ 12 پلێتی گەورە و سەرەكی و چەندین پلێتی پچووكتر. بە خولانەوەی زەوی بە دەوری خۆیدا ئەو پلێتانە بەسەر پشتێنەی لاوازی زەوی دەخلیسكێن و لە یەكتر دوور دەكەونەوە، یان بەر یەكتر دەكەون. ئەو بەیەكدادانە لە نێوان بارستە بنی یەك ئۆقیانووسدا لەوانەیە چەند جارێك دووبارە ببێتەوە، بەوەش دورگەی بوركانیی دروستدەبێت و، بنی ئۆقیانووسەكە دەچێتەوە یەك و پچووك دەبێتەوە و، وەك چۆن كرداری لێكدووركەوتنەوەی ناوەندی كیشوەرەكان وا دەكات جیایان بكاتەوە بۆ دوو بارستەی كیشوەری جیاواز بە دەریایەكی درێژی وەك دەریای سور، ئەو دەریایەیە بەردەوام دەبێت لە گەورەبووندا تا وای لێدێت لە ماوەی دوورودرێژدا دەبێت بە ئۆقیانووس و، ، ئەمەش دیمەنێكی تری كەمبوونەوەی زەوی دەردەخات. لەوە دەچێت ئەو پرۆسەی كەمبوونەوەی زەوی لە سەرەتاكانی دروستبوونی زەویدا زۆر خێراتر بووە لە ئێستا بەهۆی بەرزی پلەی گەرمی ناوجەرگەی زەویەوە كە بە تێپەڕبوونی كات كەمبۆتەوە

سەرچاوە /
ده‌زگای زانستی دیسكه‌ڤه‌ری:
http://news.discovery.com/…/earth-atmosphere-shrinking.htm
هەروەها:
http://www.eajaz.org/…/706-Lack-of-land-from-the-edges

——————————————

دووه‌م: مانای زانستیی له‌ قورئانی پیرۆز دەربارەی (ننقصها من اطرافها).

لە چوارچێوەی ئایەتی 🙁أَؤلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الَاَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا ؤاللّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ ؤهُؤ سَرِيعُ الْحِسَابِ (41)) (سورە الرعد).
(بل متعنا هؤلا‌و ويَ‌با‌وهم حتي طال عليهم العمر أفلا يرون أنا نأتي الَارض ننقصها من أطرافها أفهم الغالبون‏)‏ (‏الَانبيا‌و‏:44)‏
مانای ووشەی ( الارض) كە مانای ئەو شوێنە ووشكانیە بگەیەنێت كە لەسەری دەژین، دوو مانای زانستیی ڕوون هەیە:
ا) كەمبوونەوەی زەوی لە لاكانیەوە هۆكارەكانی ڕووتەنكردن بە هەموو جۆرەكانیەوە و لە بەرزاییەكانەوە و، گەیشتنی ئاكامەكانی بە شوێنە تەختانیەكانی سەر ڕووی زەوی، تا ڕووی زەوی بە تەواوی ڕێكدەبێتەوە. ڕووی زەوی بەتەواوی تەخت نیە ئەوەش بەهۆی جیاوازی چڕی بەردە پێكنەرەكانی بەرگە بەردینیەكەی زەوی، وەك چۆن فووتێكردنێك لە ناوچەكانی یەكسانی گۆی زەوی ڕوویداوە ئاوا نوتەكی زۆر جیاوازیش هەن لەسەر ڕووی زەوی كە لەو شوێنانەدا توێكڵی زەوی لە بەردی سووك پێكهاتووە، نمونەی ئەوەش ئەو بارستە كیشوەریانە و بەرزییانەیە كە لەسەر ڕووی زەویەوە دەركەوتوون و، لەبەرامبەریشدا نزماییەكان هەن كە تێیدا توێكڵی زەوی لە بەردی چڕی زۆر پێكهاتوون وەك بنی ئۆقیانووسەكان و حەوزە زۆر نزمەكانی سەر ڕووی زەوی. بەرزترین لوتكەی سەر ڕووی زەوی لوتكەی ئیڤرستە لە زنجیرە چیاكانی هیمالایە كە بەرزیەكەی دەگاتە 8840 م لە سەروو ئاستی دەریاوە و، نزمترین شوێنیش لە ووشكانی لەسەر زەوی ناوچەی حەوزی دەریای مردووە كە نزمیەكەی دەگاتە 395 م لە خوار ئاستی دەریایەوە و، قووڵترین ناوچە یان پنت لەسەر ڕووی زەوی دەگاتە 10800 م كە بریتیە لە قوڵایی (ماریانۆس) لە بنی ئۆقیانووسی هێمن نزیك بە دورگەكانی فیلیپین، جیاوازی نێوانیشیان لە 20 كم كەمترە (1960 كم) ئەوەش بە بەراورد لەگەڵ نیوەتیرەی گۆی زەوی زۆر كەمە.
تێكڕای بەرزی ڕووی زەوی لە ئاستی ڕووی دەریاوە دەگاتە نزیكەی 8400م و، تێكڕای قووڵی ئۆقیانووسەكان دەگاتە (3729م تا 4500م) لە خوار ئاستی ڕووی دەریاوە، ئەو جیاوازیە كەمە بۆتە هۆی ئەوەی كە هۆكارە جیاوازەكانی ڕووتەنكردن بەردە بەرزەكان فڕێبدەنە خوارەوە بۆ ناوچە نشێوەكان و، بە مەبەستی ڕێككردنەوەی ڕووی زەوی. ئەوەش یاسایەكی خواییە لەسەر زەوی ئەگەر لە شوێنێكی بەرزەوە دەستمان پێكرد كە ڕوەكەی تەختە ئەوا كەشوهەوایەكی شێداری بۆ دەنێرێت، بە جۆرێك ئاوی باراناوەكەی لە ناوچە نزمیەكانیدا بە شێوەی دەریاچە و ئەستێڵكی پچووك پچووك كۆدەبنەوە تا سیستمێكی سەرفكردنی ئاوی باش پێكبێنن و، كاتێك ئاوی ڕووبارەكانیش دەڕۆن زەوی دەكێڵن واتە چاڵی تێداكەن تا ئاستیان نزیك بێت لەو دەریاچە و ئەستێڵكانەوە و ئاوەكانیان ڕادەكێشن بۆ خۆیان و، بەوەش كرداری ڕێككردنی ڕووی زەوی دابەشدەكات بۆ بەرزاییەكان و نشێویەكان، ئەو كرداری هەڵكۆڵینەی زەوی بەهۆی ئاوی ڕووبارەكانەوە ساڵانە دووبارە دەبێتەوە بەوەش ساڵانە بەشێك لە ووشكانی زەوی دادەبەزن بۆ ئاستی دەریاكان تا ئەو كاتەی خوا بیەوێت بەشی زۆری ووشكانیەكان بكات بە ژێر ئاوەوە. ساڵانە ئاستی ووشكانی ئەمەریكای باكور 0.03 mm دادەبرێت بەرەو ئاستی دەریا! ئەوەش جۆرێكە لە كەمبوونەوەی زەوی لە لاكانیەوە.
ب) كەمبوونەوەی زەوی لە لاكانیەوە بە مانای ئەوەی ئاوی دەریا و ئۆقیانووسەكان بدات بەسەر ووشكانیەكاندا و دایانپۆشێت. لە ڕووی زانستیەوە ئەوە سەلمێندراوە كە زەوی هەر بە ئۆقیانووسێك دەستیپێكردوە و، پاشان بەهۆی جووڵەی پلێتەكانی بەرگە بەردینی سەرەتایی زەوی دورگە بوركانیە جیاوازەكان دروستبوون لە ناوجەرگەی ئەو ئۆقیانووسانە و، بە بەیەكدادانی ئەو دورگانە كیشوەرەكان دروستبوون و، جارێكی تر هەندێك لەو ووشكانیانە گۆڕاون بۆ ئاو، بۆ نمونە دەریای سور و كەنداوی كالیفۆرنیایە، واتە ئەو كردارە ئاڵوگۆڕیە هەر هەیە و بەردەوامە، بەوەش بەردەوام بەشێك لە ووشكانی دەبنەوە بە ئاو و، ئەوەش نمونەیەكی تری كەمبوونەوەی زەویە لە لاكانیەوە.
نەك هەر ئەوەندە، بەڵكو لە ڕووی زانستیەوە ئەوەش سەلمێندراوە كە بەشی زۆری ئاوی خواردنەوەی سەر زەوی بە شێوەی بارستەی گەورەی سەهۆڵیە لە هەردوو جەمسەرەكانی گۆی زەوی. ئەستوریی ئەو بەرگە سەهۆڵیە لە ناوچەی جەمسەری باشوری زەوی دەگاتە 4 كم و، لە جەمسەری باكوریش دەگاتە 3.8 كم. ئینجا بەهۆی پیسبوونی ژینگە و دیاردەی قەتیسبوونی گەرما لە گۆی زەویدا، كە بۆتە هۆی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی زەوی، ئەوا هەر لە ئێستاوە دیاردەی توانەوەی ئەو بەرگە سەهۆڵیە دەستیپێكردوە و، ئاوا بڕوات ئاوی ئەو بەرگە سەهۆڵیە بەشی زۆری ووشكانی زەوی دادەپۆشێت و، ئەوەش مانایەكی تری كەمبوونەوەی زەویە لە لاكانیەوە..

سەرچاوە /
ده‌زگای زانستی دیسكه‌ڤه‌ری:
http://news.discovery.com/…/earth-atmosphere-shrinking.htm
هەروەها:
http://www.eajaz.org/…/706-Lack-of-land-from-the-edges
–——————————————

سێیەم: مانای زانستیی له‌ قورئانی پیرۆز دەربارەی (ننقصها من اطرافها)

له‌ چوارچێوەی ئایەتی 🙁أَؤلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الَاَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا ؤاللّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ ؤهُؤ سَرِيعُ الْحِسَابِ (41)) (سورە الرعد).
(بل متعنا هؤلا‌و ويَ‌با‌وهم حتي طال عليهم العمر أفلا يرون أنا نأتي الَارض ننقصها من أطرافها أفهم الغالبون‏)‏ (‏الَانبيا‌و‏:44)‏ واتای (الارض) كە بە مانای ئەو خاك وخۆڵە دێت كە بەردەكانی ووشكانی داپۆشیوە، هەربۆیە (ننقصها من أطرافها) بەمانی ڕووتەنبوون، یان بەبیابانبوونیش دێت، بە مانایەكی دی زیادبوونی بیابانەكان لەسەر حیسابی ناوچە كشتوكاڵیەكان و، كەمبوونەوەی ئەو ناوچانە، كە ئەوەش لە بەرهەمە خراپەكانی كارەكانی مرۆڤە لە چوارچێوەی پیسكردنی ژینگەدا، بڕینەوەی درەختەكان و بەكارهێنانی ماددەی كیمیایی بۆ كشتوكاڵ و بەكارهێنانی زەویە كشتوكاڵیەكان بۆ بیناكردن و بەرزكردنەوەی بێ‌ مانای باڵەخانەكان لەسەر حیسابی سەوزاییەكان و زەویە كشتیاریەكان. هەروەها كەمبوونەوەی ئاو و نەبارینی باران و هاتنی شەپۆلی ووشكانی، ئەوانە هەمووی لە هۆكارەكانی بەبیابانبوونی خاكوخۆڵی سەر ڕووی زەویە و، لە دواجاریشدا كەمبوونەوەی زەویە لە لاكانیەوە.

سەرچاوە /
ده‌زگای زانستی دیسكه‌ڤه‌ری:
http://news.discovery.com/…/earth-atmosphere-shrinking.htm
هەروەها:
http://www.eajaz.org/…/706-Lack-of-land-from-the-edges