گرنگی ئاورنگ “الندی” بۆ ڕووەكەكان

گرنگی ئاورنگ “الندی” بۆ ڕووەكەكان

و/ جلال أحمد
jalalahmad1965@yahoo.com

خوای گەورە دەفەرموێت:- [ومثل الذين ينفقون أموالهم ابتغاء مرضات الله و تثبيتا من أنفسهم كمثل جنة بربوة أصابها وابل فآتت أكلها ضعفين فان لم يصبها وابل فطل و الله بما تعملون بصير  ـ 265 ـ البقرە ]
زانستی نوێ‌ ئەوەی سەلماندووە كە ئاورنگ یان (شەونم) رۆڵی گرنگی هەیە لە ژیانی رووەكەكاندا، بە جۆررێك كە رووەك وەك سەرچاوەیەك بەردەوام و بێ‌ بچڕان بۆ بەدەست هێنانی ئاو سوود لە ئاورنگ وەردەگرێت زیاتر لە پشت بەستنی بە ئاوی بارانەكان لە هەندێ‌ لە ناوچەكاندا, چونكە رٍِووەك توانای مژینی ئەو ئاورنگەی هەیە كە لەسەر ڕووپەڕی گەڵاكان چڕدەبنەوە.
هەر بەهۆی ئەم گرنگی یە گەورەیەی ئاورنگ بۆ ڕووەكەكان, تەكنەلۆجیای نوێ‌ ڕوو لەوە دەكەن كە دەزگای تایبەت درووست بكەن بە جۆرێك كە وەك داوگە كاربكات لەسەر تەمی ناو هەوا (الضباب) بەمەبەستی چڕكردنەوەی ئاوەكەی و بەكارهێنانی لە ئاودانی ڕووەك لە كێڵگەكاندا.
ئیعجاز لەم بابەتەدا:-
ئەوەی كە باس كرا گرنگی ئاورنگ بۆ ئاودانی ڕووەكەكان دەخاتە ڕوو، هەروەها ئەگەر ئەوەمان زانی كە ڕووەك سوود لە ئاوی باران وەرناگرێت تاوەكو ئەو باراناوە بەناخی زەویدا ڕۆنەچێت و دواتر لە ڕێگەی ڕەگەكانەوە هەڵبمژرێت.
هەربۆیە بارانی كەم (نمەباران) ناتوانێت بگاتە چینەكانی ژێرەوەی زەوی, تاوەكو ڕووەكەكان لەڕێگەی ڕەگەكانیانەوە هەڵیبمژن و سوودی لێوەربگرن.
خوای پەروەردگار بەشێوەیەكی زۆر زانستی و یاسایی و پێكەوە بەستراو گرنگی و كاریگەری ئەم (ئاورنگ)ەی ئاماژە پێداوە0
وەك دەبینین سەرچاوە ئاوییەكانی (وابل) و (طل) لە بەرامبەر (جنە)دا ناوی بردووە, كە بەرامبەر جۆرە جیاوازەكانی ڕووەك بەكاردەهێنرێت كە هەندێكیان ڕەگیان كەمە و هەندێكی تریان ڕەگیان قوڵە یان مامناوەندە, كە ئەمەش گرنگی ئەو شێوازە لە ئاودان دەخاتە ڕوو كە بە هۆی (ئاورنگ)ەوە ڕوو دەدات ــ كە خوای بەدیهێنەر ئاماژەی پێداوە ــ و گرنگی و كاریگەری لە سەر جۆرە جیاوازەكانی ڕووەك لە درەخت و رووەكە جۆراوجۆرەكان دەخاتە ڕوو كە توانای مژینی ئاورنگیان هەیە لە ڕووپەڕی گەڵاكانیان ــ كە ئەمەش زانستی نوێ‌ سەلماندوویەتی ــ.
بەڵام ئەگەر مەبەست لە وشەی (طل) نمە باران بوایە ــ وەك لە ڕاڤە كردنی وشەی (طل) لە هەندێ‌ لە تەفسیرەكاندا هاتووە ــ ئەوا دەبینین كە ئاوی ئەم نمە بارانە بەشی زۆری لە كاتی داباریندا لە دەست دەچێت بە هۆی بە هەڵم بوونیەوە لەناو چینەكانی هەوادا ـــ بەتایبەت ئەگەر هەواكە گەرم بێت ـــ هەروەها ئەو نمە بارانە ناگیرسێتەوە بە سەر گەڵای ڕووەكەكانەوە بە پێچەوانەی ئاورنگ كە دەتوانێت بۆ ماوەیەكی زۆر بە سەر گەڵاكانەوە بمێنێتەوە تا ئەو كاتەی ڕووەكەكان دەتوانن هەڵیبمژن و سوودی لێوەربگرن.
چونكە ڕووەكەكان دەتوانن لە ڕێگەی دیواری خانە ئاساییەكانی گەڵاكانەوە ئەو ئاورنگە بمژن كە لە سەر ڕووپەڕی گەڵاكان كۆبوونەتەوە, یان لە ڕێگەی هەندێ‌ خانەی تایبەت لە ناوچە وشكەكاندا, هەروەها بڕی ئاورنگی كۆبووەوە نزیك دەبێتەوە لە (1,5 بوصە) لە كۆی گشتی باران بارین, كە ئەم بڕە بەسە بۆ ژیانەوەی خانە (مەرەستیمیەكان) كە دەبێتە هۆی گەشەی ڕووەكەكان.
لەوەی باسكرا ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت كە ئەوەی خوای گەورە باسی لێوە كردووە لە گرنگی ئاورنگ بۆ ڕووەكەكان دەستپێشخەرییەكی زانستییە كە لە قورئاندا باسكراوە كە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ (622-632 ز) لە كاتێكدا زانستی نوێ‌ بەم نزیكانە ئەم ڕاستییەی بۆ دەركەوتووە و سەلماندوویەتی.
ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە ئەم دیاردە ژینگەییە لە قورئاندا باسی لێوەكراوە پێش دانانی بنەماكانی زانستی ژینگە, ئەمەش یەكێكی ترە لە نموونەكانی ئیعجازی زانستی لە قورئانی پیرۆزدا.
(سەرنج ــ وەرگێڕــ)
ئەوەی لە داڕشتنی ئایەتەكان دەخوێنرێتەوە ئەوەیە كە قورئانی پیرۆز باس لە دوو سەرچاوەی جیاوازی ئاودانی ڕووەك دەكات كە یەكێكیان بەهۆی ڕەگی ڕووەكەوەیە و ئەوی تریان لە ڕێگەی گەڵاكانیەوەیە.
هەر بۆیە ئەگەر واتای (طل) ئاورنگ بێت یان نمەباران ئەوا هەر هەمان مەبەست دەدات بە دەستەوە.
ئەویش ئەوەیە كە نمە باران ئەگەر ڕاستەوخۆ ئاوی ڕووەك نەدات بەهۆی كەمی بڕەكەی و دانەبەزینی بۆ ڕەگی درەختەكان و سەرەنجام هەڵمژینی لە لایەن ڕووەكەوە, ئەوا ناڕاستەوخۆ دەبێتە هۆی ئاودان, ئەویش بەهۆی تەڕِوپاراوكردنی كەش و هەوای دەوروبەرەكە لە ئەنجامی بە هەڵم بوونی چ لە ڕێگەی پێش كەوتنە سەر زەوی ــ بەهۆی كاریگەری گەرمیی هەواوە ــ یان بە هەڵم بوونی پاش كەوتنە سەر زەوی و سەرەنجام درووست بوونی كەشێكی شێدار و دواتریش چڕبوونەوەی ئەو هەڵمە لە سەر ڕووپەڕی گەڵاكان و درووست بوونی ئاورنگ.

سەرچاوە: كتێبی (هذا محمد رسول الله و براهین رسالته/ د. عبدالله المصلح).