ژیان تەنها ماددە نییە؟! داڕووخانی بیردۆزەكانی ماددییەت لە رۆژگاری دۆزینەوە زانستییەكاندا

ژیان تەنها ماددە نییە؟!
داڕووخانی بیردۆزەكانی ماددییەت لە رۆژگاری دۆزینەوە زانستییەكاندا

 

بەشی یەكەم

نووسینی: د.كاوە فەرەج سەعدون

پێشەكی:
بابەتی باوەڕبوون بە شتە نادیار و نەبینراوەكان (الغیبیات) یەكێك بووە لەو بابەتانەی كە بەدرێژایی مێژوو گفتوگۆ و موناقەشەیەكی زۆری لەسەر كراوە, و بەتێپەڕبوونی سەردەمەكان كەسانێك هەبوون كە ئینكاری هەموو ئەو شتانەیان كردووە كە نەیانتوانیبێت بیبینن یان هەستی پێبكەن و تەنها باوەڕیان بە شتە هەست پێكراوەكان هەبووە.
بە تایبەتیش لە رۆژگاری ئەمڕۆماندا و لەگەڵا ئەو پێشكەوتنە بێوێنانەی كە مرۆڤی سەردەمی ئەمڕۆمان بەدەستی هێناوە و داهێنانی هەموو ئەو ئامێرە ووردانەی تێڕوانین و پێوانە كردن, ئەمە بووەتە هۆی ئەوەی كە چەندین بیروبۆچوونی ماددی پوخت پەیداببێت, كە هەموو لایەنەكانی ژیانی مرۆڤی تەنها بەشێوەیەكی ماددییانە لێكداوەتەوە و بەگژ هەموو ئەو بیردۆزانەی تردا چوون كە پەیامە ئاسمانی و نائاسمانییەكانی تر هێناویانە دەربارەی بوونی چەندین جیهانی تری نادیار كە هەستەكانی مرۆڤ دركیان پێناكەن.
بەڵام لەگەڵا زیاتر بەرەوپێش چوونی زانست و لێكۆڵینەوە و توێژینەوەكان لە سەرتاسەری جیهاندا دەبینین جارێكی تر زانست بەرەولای ئەو بۆچوونە دەچێت كە بوونی چەندین شتی نادیار و سەروو ماددە دەسەلمێنێت, و ئەوەمان بۆ روون دەكاتەوە كە مەرج نییە ئەو شتانەی كە بە هەستەكانمان و ئامێرەكانمان دركیان پێنەكەین بوونیان نەبێت؟! كە ئەمە بووە هۆی هەڵوەشاندنەوەی بیردۆزەكانی ماددییەت لە بناغەوە.
لەم زنجیرە بابەتەدا حەزمكرد باسی جیهانێكی سەمەرە و سەرنج راكێش و نادیار بكەم, كە ئەویش بریتییە لە بابەتی رۆح (گیان) و دەروون (نەفس), هەروەها باسی توانا لە ئاسایی بەدەرەكانی مرۆڤیش دەكەین (یان پاراسایكۆلۆجی) لەگەڵا چەندین بابەتی تری پەیوەست بەم بوارە, كە سەرەتا پێویست دەكات دەربارەی مێشك و نهێنییەكانی بدوێین لەژێر رۆشنایی نوێترین دۆزینەوە زانستییەكانی ئەمڕۆماندا.

بەشی یەكەم:
كارەكانی مێشك
مێشك بریتییە لە سەنتەری كۆنترۆڵا كردن لە لەشدا, كە بەشی سەرەوەی لەش داگیردەكات و بەهۆی ئێسكەكانی كەللەی سەرەوە پارێزراوە, هەموو چالاكییەكانی مێشك لە بەشی دەرەوەیدا روودەدات كە چینێكی تەنكە و پێ‌ی دەووترێت ماددەی خۆڵەمێشی (Gray matter), بەشی ناوەوەی كە پێ‌ی دەووترێ ماددەی سپی (White matter) بریتییە لە بەشێكی بە ستەرەوە كە بەشە جیاوازەكانی مێشك پێكەوە دەبەستێتەوە, لەرووی توێكارییەوە مێشكی مرۆڤ (یان دەماغ) پێكهاتووە لە زیاتر لە 100 ملیار خانەی دەماریی, هەموو ئەو هەواڵە خۆش و ناخۆشانەی كە پێماندەگات لەرێ‌ی هەستەكانەوە دەچن بۆ مێشك و هەموو ئەمانە لەرێ‌ی زنجیرە كارلێكێك و گۆڕانكارییەكی بایۆكیمیایی(( زانستی بایۆكیمیستری (Biochemistry) یان كیمیای ژیانی)) ئاڵۆزەوە دەبنە چەند كاردانەوەیەكی دەروونی و هەڵس وكەوت, كە كاریگەریی تەواویان هەیە لەسەر هەموو هەڵس وكەوتەكانمان و كۆنترۆڵیان دەكەن.
دەماغ دابەشدەبێت بۆ دوو بەش:
لای چەپ: كە لای زاڵە لەوانەی راستەن (واتە بە دەستی راست دەنووسن), و بریتییە لەلای قسەكەر (Verbal or Logical), بەرپرسی سەرەكییە لە چارەسەری كێشە مەنتیقی و هۆكاری و فەلسەفی و زمانەوانی و بیركارییەكان.
لای راست: یان بەشی بێدەنگ یان نامەنتیقی (Non Verbal or Non Logical), كە بەرپرسە لە تەصەور و خەیاڵا و پێشبینی كردن, هەردوو بەشەكەی مێشك لە هاوكاری و هاوئاهەنگییەكی بەردەوامدان لەگەڵا یەكتریدا.
پسپۆڕان و زانایانی توێكاری دەربارەی مێشك دەڵێن كە چەندین ناوچە هەیە لە مێشكدا كە هێشتا بە تەواوەتی كارەكانیان نەزانراوە و بە كارەكانیان هەڵنەستاون, و مرۆڤی ئاسایی تەنها 10%ی مێشكی بەكار دەهێنێت!! كە لە كەسانی زیرەك و بلیمەتدا ئەم رێژەیە دەگاتە 15%!.
مرۆڤی سەردەمی نوێ‌, بەتایبەتی دوای شۆڕشی پیشەسازی زیاتر پشت دەبەستێت بەو نیوەیەی كە تایبەتە بە مەنتیق و هۆكاری و بیركاریی كە لای چەپە, ئەمە لەكاتێكدا كە مرۆڤی سەردەمی كۆن پشتی بەلای راستی مێشكی دەبەست, و ئەمە وای لێكردبوو كە زیاتر پشت بە فیترەت و سروشتی خۆی ببەستێت بۆ لێكۆڵینەوە و شت دۆزینەوە.
ئەگەر لە رۆژگاری ئەمڕۆدا بمانتوانییایە كە پێشبڕكێ‌یەكی خەیاڵی لەنێوان مرۆڤێكی سەردەمە كۆنەكان و مرۆڤێكی سەدەی بیستەم ئەنجام بدایە, و هەردووكیانمان بخستایەتە بیابانێك یان شاخێكی سەختدا و داوامان لێبكردنایە كە بگەنە خاڵێكی دیاریكراو, ئایا كامیان سەركەوتوو دەبوو لەم كارەدا؟
مرۆڤی كۆن زیاتر پشتی دەبەست بە سروشتی خۆی و سەیری ئەستێرەكانی دەكرد و هەستەكانی بەكاردەهێنا وەك: بۆن كردن و بیستن و بینین و چەشتن و هەروەها هەستە سەروو ئاسایییەكانی, و لە كارەكەدا سەركەوتوو دەبوو, بەڵام مرۆڤی نوێ‌ هەڵدەستا بە بەكارهێنانی مەنتیق و حیساباتە بیركارییەكان و پێویستی بە ئامێرەكانی پێوانە و تێڕوانین و پەیوەندی بە مانگە دەستكردەكانەوە دەبوو بۆ ئەوەی كە شوێنی خۆی دیاری بكات و بگاتە ئەو شوێنەی كە دەیەوێت, كە بەبێ‌ ئەم ئامێرانە زۆر قورس دەبێت لەسەری كە بتوانێت بەو شوێنە بگات و سەركەوتوو ببێت, بەتایبەتی ئەگەر خەڵكی بیابان و شاخەكان نەبێت.