جیاوازی نێوان میزی كوڕو كچی شیرە خۆرە لەڕووی ئیعجازەوە

جیاوازی نێوان میزی كوڕو كچی شیرە خۆرە لەڕووی ئیعجازەوە

پێشەكی

دەستوری ئیسلام دەیەوێت خۆ پاریزی بكەیت لەو هۆكارانەی كە دەبنە هۆی نەخۆشی وە ناونراوە بەو شتانەی كە دەبنە هۆی نەخۆشی بەهۆی پیسییەوە بەڵام هەندێك مرۆڤدا (جیاكردنەوە) هەیە كە لە فەرموودەكانی پێغەمبەردا( صل الله عليه وسلم ) لەبەشی پاك و خاوێنی ئیشارەتی پێكراوە لەوانە میزی كوڕی (نێرەی) شیرەخۆرە و هەروەك پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) باسی كردووە ( میزەكەی پاكە پێویستی بە شۆردن ناكات (ئەگەر بەرجلەكەت كەوت) تا ئەو كاتەی خواردنی نەخواردبێ‌ بە پێچەوانەی كچ (مێینە)ی شیرەخۆرە كە دەفەرموێ‌ میزەكەی پیسە پێویستە بشۆرێ‌، وە زۆرێك لە توێژینەوەكان ئەوە دەچەسپێنن كە بەدەگمەن دەگونجێ‌ بونیمیكرۆب(بەكتریا) لەناو میزی كوڕێ‌ (نێرینە)دا. زانایان هیچ جۆرە ڕأڤیكردنێكی ئاشكراو ڕوونیان نیە سەبارەت بە بوونی میكرۆب (بەكتریا) لە میزی كچ (مێینە) و بوونی بەدەگمەن لە میزی كوڕ(نێرینە)دا بەڵام ئەوەیان ڕ,ون كردۆتەوە كە هەندێك هۆكار هەن لەوانە كورتی بۆری میزەوەە نزیكی لە میزەڵانەوەوە نزیكی دەرچەی بۆری میز لە دەرچەی شیری دایك توانای ڕێگرتن و كۆتایی هێنانی بەمیكرۆب (بەكتریا) بەتایبەتی بەكتریای قولون لە میزی منداڵدا هەیە وە هەروەها لەگەڵ بوونی مادەی شەكر كە ڕێگری گەشەی بەكتریا دەكات.
ئەو ئایەتە قورئانیانە و فەرموودانەی پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) كە بەڵگەن لەسەر پێ,یستی بوونی خۆپاك راگرتن و دووركەوتنەوە لە پیسی.
ئیسلام پاك و خاوێنی بە بنچینە و كلیلی بەرستیش داناوە، وە پاك و خاوێن ڕاگرتنی لاشە بە گشتی پێویستە لەگەڵ هەموو نوێژێكدا لەو پیسیانە كە ئاینی ئیسلام فەرمانی پێكردووین كە دەەربكەوینەوە لێیان و خۆمانی لێپاكبكەینەوە میزو پیساییە.
خوای گەورە دەفەرموێت: (وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ) الأنفال/11.
واتە: (ئاوی بارانی لەئاسمانەوە بەسەردا باراندن تا خاوێنتان بكات و پیسی و پۆخڵی شەیتانتان لێ‌ دووربخاتەوە (تا لەڕووی ەستەو دڵ و دەروونەوە خاوێن بن) و دڵەكانتان بەهێزو دامەزراو بكات وێنەكانیشیان پایەدار و قایم بكات.
وە خوای گەورە لە ئایەتێكی تردادەفەرموێت: (إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ) البقرة/222
واتە (خوای گەورە ئەوەنی خۆش دەوێت كە پەشیما دەبنەوە وە هەروەها ئەوانەش كە خۆیان پاك دەكەنەوە).
خوای گەورە ئەوانەی خۆش دەوێت كە پەشیمان دەبنەوە وە هەروەها ئەوانەش كە خۆیان پاك دەكەنەوە9.
خوای گەورە ئەم ئایەتەی دەربارەی پشتیوانەكان (اڵانصار) ناردەخوارەوە كە بەئاو خۆیان پاك دەكردەوە. كە دەفەرموێ‌: (فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ) التوبة/108.
پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) دەفەرموێ‌ خۆتان بپارێزن لە دوونەفرەت لێكراوەكە: یەكەمیان ئەوزكەسانە كە پیسایی لەسەر ڕێگەی خەڵكی دەكەن یان لە سێبەر و شوێنی حەوانەوەی خەڵكی ئەم فەرموودەیە ئیمامی موسلیم و ئەبو داود و ئەحمەد ڕیوایەتیان كردووە..
پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) بەلای دوو گۆڕدا تێپەڕی كە خاوەنەكانیان سزا دەدران وە فەرموی بەڕاستی ئێستا ئەو دووگۆڕە سزا دەدرێن، ئای لەچ سزایەكی گەورەدان؟! پاشان فەرموی ئەوە یەكێكیان خۆی دانەپۆشیوە لە ڕیوایەتێكی تردا خۆی پاكنەدەكردەوە لە پیساییەكەی (میز),.
هەر بۆیە ئێستا لە جیهاندا نەخۆشییەكانی كۆئەندامی میز بەكێشەیەكی گەورەی تەندروستی هەژماردەكرێت.
ئەوفەرمانیشتانەی پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) كە دەربارەی پاكی میزی كوڕی شیرەخۆرە (لەڕووی بایۆلۆجییەوە):
لە علی كوڕی ئەبو تالیبەوە ڕەزای خوای لێبێ‌ پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) فەرموویەتی جێ‌ میزی منداڵی شیرەخۆرەی كوڕ ئاوی لێدەپڕژێنرێت (ئەگەر بەرجلەكانت كەوت) بەڵام جێ میزی كچۆڵەی شیرەخۆرە دەشۆرێ‌، وە قەتادە دەفەرموێ ئەمە ئەگەر هاتوونانیان نەخواردبێ‌ (تا ئەوكاتەی شیرەخۆرەبن) بەڵام كاتێك خواردنیان خوارد پێویستە هی هەردووكیان بشۆرێ‌.
لە دایكی ئیمانداران عائیشە خوا لێی ڕازی بێت دەفەرموێ‌ منداڵێكی كوڕی شیرەخۆرەیان هێنا بۆ پێغەمبەری خوا بۆ ئەوەی شتێك بكات بەدەنیەوە لەدەمی موبارەكی خۆیەوە منداڵەكە میزی كرد بە سەرجلەكانی پێغەمبەردا ئەویش ئاوی پیاپڕژاندوە لەڕیوایەتی ئیمامی موسلیمدا زیادەیەك هەیە كە دەفەرموێ نەیشۆری.
لەدایكی كوڕی خوزاعی دەفەرموێ‌ منداڵێ:ی كوڕی شیرە خۆرەیان هێنا بۆ پێغەمبەر میزی بەجلەكانیدا كرد وە ئاوی بەشوێنەكەیدا پرژاند وە منداڵێكی كچی شیرەخۆرەیان بۆ هێنا و میزی پیاداكرد وە شوێن میزەكەی شۆرد (ئیمامی ئەحمەد ڕیوایەتی كردووە).
لە سونەنی ئیبن ماجە لەفەرموودەی عمرو كوڕی شعیب ئەویش لەباوكیەوە ئەویش لەباپیریەوە ئەویش لە دایكی كورزەوە كە پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) فەرمویەوتی( جێ‌ میزی كوڕێ‌ شیرە خۆرە ئاوی پیادا دەڕژێنرێ‌ بەڵام جێ‌ میزی كچی شیرەخۆرە دەشۆرێ‌).
وەلەصەحیحی حاكم لەفەرموودەی عبدالرحمن كوڕی مهدی كە دەفەرموێ یحیی كوڕی ولید بۆی گێڕاوینەوە ئەویش لە محل كوڕی خلیفە ئەویش لەئەبو السمع پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) كە فەرمویەتی: (جێ میزی كچی شیرەخۆرە دەشۆرێ‌ بەڵام كوڕی شیرەخۆرە ئاوی پیادا دەپڕژێ) ئیمامی ئەبوداود و نسائی و ئیبن ماجە ڕیوایەتیان كردووە.
لەعائیشەوە ڕەزای خوای لێبێ‌ دەفەرموێ‌ كوڕێكیان هێنا بۆ پێغەمبەر وە میزی بەجلەكانیا كرد وەپاشان شوێن میزەكەی بەئاو پڕژاند، موسلیم ڕیوایەتی كردووە.
لەڕیوایەتی كراوە لە دایكی قیس كچی محصن كە كوڕەكەی هێنا بۆ لای پێغەمبەری خوا ( صل الله عليه وسلم ) كە نەگەیشتبوە ئەوەی خواردن بخوات واتە شیرەخۆرە بووە) عبالله كوڕی عبدالله كوڕی عتبە كوڕی مەسعود دەفەرموێ‌ منداڵەكە میزی كرد بە جلەكانی پێغەمبەری خوادا و پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) داوای ئاوی كردو ئاوی بەشوێنەكەیدا پڕژاند بەلام نەیشت.
لەدایكی فچل ی لبابەی كچی حارس دەفەرموێ‌ حسینی كوڕی علی میزی بە پێغەمبەردا كردووە بەپێغەمبەرم م فەرموو كە جلەكانیم باتێ‌ بۆی بشۆم و جلێكی تر لەیبەربكات تا بۆی دەشۆم پێغەمبەر( صل الله عليه وسلم ) پێی فەرمووم (جێ‌ میزی كوڕ ئاوی پیادا دەپڕژێ‌ بەڵام جێ میزی كچ دەشۆرێ‌).
هەندێ‌ لەومیكرۆب (بەكتریا) نەخۆشخەرانەی لەناو میزدا هەن:

1) بەكتریای قۆلۆن(Escherochia coli) ئەم بەكتریایە بەشێوەیەكی سروشتی (نەخۆشی لەخەر) لەڕیخۆڵەدا هەیە، بەڵام هەركاتێك گوازرایەوە بۆهەر بەشێك لەبەشەكانی لەش دەبێتە هۆی هەوكردنێكی ترسناك، وە ئەم جۆرە میكرۆبە یەكێكە لەو میكرۆبانەی كەبەرپرسن لەهەوكردنی كۆئەندامی میزوبەتایبەت لەمێنەدا بەهۆی شێوەی هەڵكەوتووی بەشەكانی كۆئەندامی میز.
وا دادینرێت كە بەكتریای ئیتیەر یشیا كۆلای كە ترسناك ترین بەكتریایە كە هێرش دەباتە سەر كۆئەندامی میز هەروەها دەبیـَە هۆی هەوكردنی پەردەی و سك چوونێكی خوێ،اوی، وەئەم جۆرە بەكتریایە لەساڵی 1890 بەكارهات بۆزانینی پاكی و پیسی ئاو لەڕ,وی بایۆلۆجییەوە وە دووجۆر ژەهراوی بوونی هەیە بەهۆی ئەم بەكتریایەوە ئەویش هێواش و توندە كە دەبێتە هۆی نەخۆشی شەكرە و پەككەوتنی گورچیلەكان.
 

2) بەكتریای هێشویی (stophylococcussp) البكتریا العنقودیە بەكتریای هێشوویی كۆمكەڵێك جۆری جیاوازی هەیە كە هێرش كردنی دەبەنە ەسەر كۆئەندامی میزو كۆئەندامی هەرس و دەبێتە هۆی بریندار لەجۆرە باوەكانی(ستافیلۆكۆكس سابروفینكی)و (ستافلیكوس ئیپیدێدس) كە لە بۆری میزدا هەیە و كەدەبێتە هۆی هەوكردنی كۆئەندانی میز لەمێیەدا وەهەروەها پیس بوونی (ژەهراوی بوونی) شلەی لەش وەك (میز) وە دەگوازرێتەوە بۆناو خوێن كە پیس بوونی خوێن بەم جۆرە بیەكتریایە لەوانەیە ببێتە هۆی مردن لەماوەیەكی كورتدا.

3) دفتیریا (Corynebacterian) (الدفتیریا) بەكتریای دفتیریا دەگوازرێتەوە بەڕێگەیەكی ڕاستەو خۆ لەڕێگەی میزو ئاوی پیسو قای‌و قاچاغی نەخۆش هەروەها لەڕێگەی پێدانی شتی پیس بووەوە.
نەخۆشی ددفتیریا نەخۆشییەكی كوشندەیە كە تووشی لووت و تیچپەڕدەبێت بەڕێڕەوەكانی هەناسە و وەهەندێك جار پێستیش تووش دەبێت.

4) بەكتریای ستریپتوكۆكای (ئەلفا و بێتا هیمۆلایتیك) (Streptoceccicalpha and beta – hemo lightic)كە دەبیچتە هۆی هەندێك لە تای ڕۆمتیزمی كە ئەویش یەكێ:ە لەو مچاعەفاتانەی هۆكاری ترسناك كە دەبێتە هۆی هەوكردنی لەوەكان( Tonsillitis) وەهەروەها بەرپرسە لەهەوكردنی ڕەگەكانی موو وەهەوكردنی برینەكان وە پیس بوونی خوێن.
ترسناكی ئەم جۆرە بەكتریایە كاتێك دەبیت كە گەشە دەكات و دەبینرێت لەكۆئەندامی میزمان لە ڕیخۆڵەدا یان لەسەر پێست و هێرش دەباتە سەر بەشەكانی تر لەلەش وە هەروەها پیس بوونی (ژەهراوی) بوونی خوێن و یان شانەكانی لەش.
ئەم جۆرە بەكتریایە كۆمەڵێك جۆری هەیە لەوانە A,B,C,D كە دەبێتە هۆی نەخۆشی لە مرۆڤدا وە ترسناك ترینیان ئەوەیانە كە دەبێتە هۆی تەنیتەوی شانەكانی لەش لەوانەش چاو وئێسقان و گوێ‌ و ڕیخۆڵە كە ئەویش دوو جۆرە هێواش و توند كە لەشانەكانی گەدەوە دەگوازرێتەوە بۆ غوددە لیمفاوییەكان وەیان بۆ هەموو بەشەكانی تر لە لەش لە ڕێگەی خوێنەوە.

5) كەرووی كاندیدا (Condida sp) (فطرالكا ندیدا) ئەم جۆرە كەڕووە بەشێوەیەكی ئاسایی هەیە لەلەشی دابەڵام هەركاتێك لەڕووی ژمارەوە زیادیكرد (لەڕێژە دیاریكراوەكەی خۆی زیاتر) زیانی لاوەكی دەبیچت بۆسەر كۆئەندامی هەرس و میز وە دەگوازرێتەوە بۆناو خوێن لەڕێگەی دیواری خانەكانی لەوانەشە بۆناو دەماغ بگوازرێتەوە، وە هەروەها دەبێـە هۆی هەوكردنی گورچیلەكان و میزەڵان… وەهەروەها هەوكردنی بەردی قۆلۆن وە بریندار بوونی ڕیخۆڵەكان وەئازارە بۆری هەوا وە لاوازكردنی گشتی كۆئەندامی بەرگری لەش بەتایبەتی ئەو جۆرەیان كە توشی كۆئەندامی میز دەبێت كە ئەویش ناو دەبرێت بە condida olbicans كە دەبێتە هۆی هەوكردنی كۆئەندامی زاووزێ‌ لە مێیینەدا و وەهەروەها هەوكردنی ناودەم بەهۆی كەمی بەرگری لەش كە بەمەش تشەەنە دەستێنێ‌ بۆ زۆربەی ئەندامەكانی لەش.

6) بەكتریای لیستریا Listeria momocytogenes ئەم جۆرە بەكتریایە دەبیـچەهۆی هەوكردنی پەردەی دەماغ و مردنی كۆرپەلە وە ژەهراوی بوونی خوێن، ئەم جۆرە بەكتریایە نەدۆزرابووە تاساڵی 1968 ز كەلەو كاتەدا كۆمەڵێك نیشانەی نەزانراو بوونە هۆی مردن لەدانیمارك و هۆڵەندا وە دوای توێژینەوە بۆسیان دەركەوت كە ئەم جۆرە بەكتریایە هۆكاری كردنەكان بووە.
وەئەوە ئاشكرا بووە كە ئەم جۆرە بەكتریایە زۆر كوشندەیە بۆ مرۆڤ بەتایبەت ئەگەر هاتوو توشی هەوكردنی پەردەی دەماغ هات وەپاشان دەبێتە هۆی ژەهراوی بوونی خوێنی تووش بووەكە.

7) بەكتریای كلوستریدیۆم (Clostridium species) وە دوو جۆر بەكتریای كلوستریدیوم هەن كە توشی مرۆڤ دەبن ئەوانیش (C.perferings) وە (C.botulinum) ئەم دووجۆرە دەبنە هۆی ژەهراوی بوونی خواردن وە جۆرێكی تریش هەیە كە ناو دەبرێت بە (C.tetani) كە ئەم جۆرەش دەبێتە هۆی نەخۆشی تیتانۆس.
ئەو جۆرە بەكتریایانە( میكرۆبانی) لە میزدا هەن لەكاتی لەدایك بووندا:
میز لەوكاتەدا پاكە لەڕووی بایۆلۆجییەوە و هیچ جۆرە میكرۆبێكی نەخۆش خەری تیادا نییە.
بەڵام ئەو هۆكارانەی كە دەبنە هۆی نەهێشتنی بەكتریا (میكرۆب نەخۆش خەر لە میزی منداڵی شیرەخۆرەدا ئەمانەن بەگشتی).

 

1- الجنس (ڕەگەز):
ڕێڕەوی میز كورت ترە لە مێیەدا وەك لە نێرینەدا وەهەروەها بوونی ڕژێنی پڕۆستات كە شلەیەكی تیادایە كە دەورێكی گرنگ دەبینێ‌ لەناوبردنی میكرۆب (بەكتریا) وە ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كە میزی منداڵی شیرەخۆرەی نێرە دوورە لو جۆرە بەكتریا نەخۆشخەرانە.
وە ئەو ئەنجامانەی لە شیكاری جیاوازی نێوان كۆ ئەندامی میزی نێلارو مێ‌ دەست كەوتوون ئەوە دەسەلمێنن كە مێیە زیاتر نیشانە گیراوە( معرچە) بۆ پیس بوون وە تووشبوون بەبەكتریا زیان بەخشەكان لەچاو نێرینەدا. لەم ێ،ەیەشدا ئەوە بەجوانی ڕوون دەبێتەوە كە كۆئەندامی مێیە زیاتر نیشانە گیراوە بۆ تووش بوون بەبەكتریا و میكرۆب وەك لە نێرینە.
وەبەسەیركردنی ئەو فەرموودانەی پێغەمبەری خوا ( صل الله عليه وسلم ) لەجیاوازی خستنە نێوان میزی مێینە كە زیاتر تووشی نەخۆشی بەكتریاییەكان دەبێ‌ هەر بۆیە دەفەرموێ‌ پێویستە بشۆرێ‌ كاتێك بەرگیانت كەوت وە هەروەها شیكاری كۆئەندامی میز وەكورتی ڕێرەوی میز لە مێینەدا بەچاو كۆئەندامی میز لە نێرینەدا هۆكاری سەرەكییە.

2- الإطعام ( خواردن پێدان) :
مەبەستی سەرەكی لەخواردن پێدان بەمنداڵ گشەەكردنیەتی بەڵام خواردن پێدانی بەو خواردنانەی وەك شیری ووشك (دروست كراو) یان هەر جۆرە شیرێكی ئاژەڵی دروست كراو(ئامادەكراتو) ئەوە دەبینین كە خواردن پێدانی جگە لە شیری دایكی هۆكارێكی سەرەكییە بە تووشبوونی بەنەخۆشی وپیس بوونی (ژەهراوی) بوونی مزی منداڵ لەكاتێكدا كە شیری دایك ڕێگری دەكات لەبوونی بەكتریای زیان بەخش بەتایبەتی بەكتریای قولون E.col,.
سەرنجی ئەم فەرموودەیەی پێغەمبەری خوا بدە كە دەفەرموێ‌ (لم یأكل الطعام) مەبەست لێرەدا خواردن پێدانیەتی بێجگە لە شیری دایكی كە سودمەندە بۆی.
لەوشتە بەسودانەی كە لەشیری دایكدا هەیە:
هەندێ‌ جۆری شەكر كە ڕێگری دەكەن لەگەشەكردنی بەكتریا بەتایبەتی بەكتریای قولون وەهەروەها چۆن ناو خانەكانی ڕێڕەوی میز.

كۆتایی:

بەشێوەیەكی سەرەكی میز هەڵگری بەكتریای نەخۆشخەر نییە بەڵام هۆی تووش بوونی دەگەڕێتەوە بۆ گواستنەوەی لە كۆئەندامی هەرس كە لەڕێگەی گورچیلەكانەوە دەبێت.
بەتایبەتی بەكتریای قولون، وەبەتێڕوانین لە ڕێڕەوەكانی میز لەمێینەدا كورتترە بۆ پیس بوون و ژەهراوی بوونی بەم بەكتریایانە گەر جارێكیتر سەیرێكی فەرموودەكەی پێغەمبەری خوا بكەین كە دەفەرموێ‌ پێویستە ئەو شوێنە بشۆرێ‌ كە میزی مێیینەی بەر كەوتووە لەكاتێكدا بۆ میزی نێرینە دەفەرموێ‌ پێویست بەشوشتن ناكات، ئەمشە ئەوە دەسەلمێنێت كە پەیوەندیەكی بەهێز هەیە لە نێوان كۆئەندامی هەرس و ژەهراوی بوونی میز كە ژەهراوی بوونی میز بەهۆی بوونی بەكتریا بەتایبەتی بەكتریای كوڵون بەڵام لەكاتێكدا شیردانی منداڵ بەشیری دایكی دەبێت ڕێگریەكی باش بۆ دوور كەوتنەوە لەم جۆرە نەخۆشیانە بەتایبەتی بەكتریای قولون لەكاتێكدا منداڵی تازە لەدایك بوو میزەكەی دوورە لەم جۆرە بەكتریا نەخۆشخەرانە.

سەرچاوە:

 https://www.islamland.com/lin/books/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B9%D8%AC%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%82-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A8%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D9%8A%D8%B9-1432798932