قورئان وێنەی شەوو ڕۆژ دەگرێت

 

قورئان وێنەی شەوو ڕۆژ دەگرێت 

      لەڕێگەی زنجیرەیەك وێنەوەی گۆی زەوییەوە، كەمانگەدەستكردەكان  گرتوویانە، بە تایبەت بۆ ناوچەی بەناویەكداچوونی شەووڕۆژ، گەورەیی و جوانیی ئەم دیاردەیەو  وردیی سەرسوڕهێنەرانەی قورئان لەوەسفكردنیاندا  ڕادەمێنین.
 بۆ چەند سەدەیەكی دوورودرێژ خەڵك لەو باوەڕەدابوون، كە زەوی ڕووویەكی تەختە، هیچ زانیارییەكیان لەسەر شێوە گۆیی زەوی نەبوو.
بەڵام قورئانی پیرۆز  لە ئایەتێكدا ئاماژەی بۆ ئەم ڕاستییە گەردونییە كردووە، ئەمەش لە ڕێگەی وەسفكردنی دیاردەی شەووڕۆژەوە، كە لەوێدا وشەی (یكور)، واتە (دەخولێتەوە لەگشت لایەكەوە)‌ی بەكارهێناوە.
ئەگەر ئەم دیاردەیە نەبووایە(دیاردەی دەورانی شەووڕۆژ) بە دەوری زەویدا بەشێوەیەكی بەردەوام، بەهۆی جوڵانی بەردەوامی زەوییەوە و ئەگەر بوونی خۆر نەبووایە، كە ڕووناكیی پێویست بۆ  ڕۆژ ئامادەدەكات، ئەگەر شێوە گۆیی زەوی نەبوایە، ئەم كردانە ڕوویاننەدەدا، پشتبەست بەم وێنانەی خوارەوە، چەند ڕاستییەك دەردەكەوێت، سەرنجڕاكێش ئەوەیە، كە قورئان  ئەم وێنانەی بۆ گرتوین، وەك ئەەوەی دەیبینین.

شەو لە ئاسماندا مەلەدەكات
شەووڕۆژ بە هەمان خێرایی دەجوڵێنەوە لە ئەنجامی خولانەوەی زەوی بەدەوری خۆیدا بە دەروی زەویدا مەلەدەكەن،  خوای گەورە دەفەرموێت: (ۆهُۆ الَّژِی خَڵقَ اللَّیْڵ ۆالنَّهَارَ ۆالشَّمْسَ ۆالْقَمَرَ كُلٌّ فِی فَڵكٍ ێسْبَحُونَ) [اڵانبیا‌و: 33]
((هەر ئەو زاتەیە، كە شەوو ڕۆژ و خۆرو مانگی بەدیهێناوە، هەر یەكەیان لە خولگەیەكدا دەسوڕێنەوە یان مەلەدەكەن))، لەم گوزارشتە ڕابمێنن (كُلٌّ فِی فَڵكٍ ێسْبَحُونَ) (هەریەكەیان لە خولگەیەكدا دەسوڕێنەوە یان مەلەدەكەن). چۆن خۆر خولگەیەكی تایبەتی هەیەو تێیدا دەسوڕێتەوە، هەروەها مانگیش، شەووڕۆژیش جوڵەیەكی بەردەوام و ڕێكخراویان هەیە، ئەم جوڵەیە بەڵگەیە لەسەر شێوە گۆیی زەوی.
 

هەروەها مانگ بەدەورەی زەویدا دەخوڵیتەوە لە خولگەیەكی دیاریكراودا، زەویش بە دەوری  خۆردا لە خولگەیەكی دیاریكراودا دەخولێتەوە، شەویش بە دەوری زەویدا  دەورو خول دەكات و دەوری ڕۆژ دەگرێت، بەم شێوەیە خێرایی جوڵەی شەو و ڕۆژ هەمان خێرایی جوڵەی زەوییە بە دەوری خۆیدا.

 شەووڕۆژ  بەناویەكدا دەچن (تێهەڵكێش دەبن):
شەوو ڕۆژ بە درێژایی بازنەیەك، كە دەوری زەوی داوە، بەناویەكداچوون، كە ئەمە ئەو ناوچەیەیە، كە لە ڕوویەكیدا ڕۆژئاوابوون ڕوودەدات  و لە ڕووەكەی تریدا ڕۆژ هەڵاتن ڕوودەدات، خوای گەورە دەفەرمووێت:
 (أَڵمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُولِجُ اللَّیْڵ فِی النَّهَاڕ ۆیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ ۆسَخَّرَ الشَّمْسَ ۆالْقَمَرَ كُلٌّ ێجْڕی إِڵی أَجَلٍ مُسَمًّی ۆأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ) [لقمان: 29]
((ئایا سەرنجت نەداوە، كە بەڕاستی خوا شەو تێهەڵكێشی ڕۆژ دەكات و ڕۆژیش تێهەڵكێشی شەو دەكات، خۆرو مانگی بۆملكەچ و تەرخانكردوون، هەریەكەیان تا كاتێكی دیاریكراو لە سوڕانەوەیاندا بەردەوام دەبن، بە ڕاستی خوا بەكارو كردەوەكانتان زۆر ئاگادارە)).

 
لەم وێنەیە ڕابمێنین، شەووڕۆژ لە سەر ڕووی زەوی دەنوێنێت، تێبینی بكەن، كە هێڵی جیاكەرەوە لە نێوان شەوو ڕۆژدا  ئەو بازنەیەیە، كە گۆی زەوی داپۆشیوە و دەوریداوە. ئەم بازنەیە بەهۆی خولانەوەی زەوییەوە دەجوڵێت، بەجۆرێك  ڕۆژ  لە خاڵێكەوە بۆ خاڵێكی تر دەگوێزرێتەوە، هەتا زەوی لە ماوەی 24 كاتژمێردا دەخولێتەوە، ئەم كردەیەش هەموو ڕۆژێك دووبارە دەبێتەوە.

شەو بەشێوەیەكی بازنەیی دەوری ڕۆژدەدات
ناوچەی بەیەكداچوون نە ڕێكەو نە تێكشكاوە، بەڵكو لە شێوەی بازنەیەكدایە، كە دەوری گۆی زەوی داوە،  قورئانی پیرۆز گوزارشتی لەم دیاردەیە كردووە ، خوای گەورە دەفەرموێت :
(یُكَوِّرُ اللَّیْڵ عَڵی النَّهَاڕ ۆیُكَوِّرُ النَّهَارَ عَڵی اللَّیْلِ ۆسَخَّرَ الشَّمْسَ ۆالْقَمَرَ كُلٌّ ێجْڕی لِأَجَلٍ مُسَمًّی أَڵا هُۆ الْعَزِیزُ الْغَفَّارُ)الزمر:5 
(( بەشێوەی كەوانەیی (بازنەیی) شەو بەسەر ڕۆژدا  دەهێنێت، بە هەمان شێوەی كەوانەیی ڕۆژیش بەسەر شەودا دەهێنێت، ڕۆژو مانگیشی ڕامكردووەو ڕایهێناون‌و هەریەكەیان لە چەرخ و خولدان تا كاتێكی دیاریكراو ، ئاگاداربن ئەو خوایە زۆر بەدەسەڵاتە….))  وشەی (یُكَوِّرُ)واتا شەو دەچێتە ناو ڕۆژەوە بە شێوەیەكی بازنەیی، كە لە گۆ دەچێت، ئەم ئایەتەش بەڵگەیە لەسەر شێوە گۆیی زەوی.
 

شەو بە ئاراستەی ڕۆژئاوا (چەپ) دەڕوات و لەهەموو لایەكەوە بە درێژایی ئەم بازنەیە دەوری ڕۆژ دەدات، وا دەردەكەوێت، كە پێشبڕكێی لەگەڵ دەكات‌و دوایدەكەوێت، بەڵام لە لاكەی دیكەی وێنەكەوە  پێچەوانەی ئەمە ڕوودەدات، بەجۆرێك كە ڕۆژ دەجوڵێت و هەوڵدەدات دوای شەو بكەوێت، بەدەوریدا دەخولێتەوە  بە درێژایی هێڵی جیاكەرەوەی نێوان شەووڕۆژ، ئەم كردەیە بەردەوام دەبێت.

ناوچەی جیاكەرەوەی نێوان شەوو ڕۆژ:
 ئەو ناوچەیەیەی دەكەوێتە ناوڕاستی شەوو ڕۆژەوە لە وێنەكەدا وا  دەردەكەوێتـ،، كە هێلێكی بەرزە  ڕووناكیی و تاریكیی لەیەكجیادەكاتەوە وەك دەیبیبین، خوای گەورە دەفەرموێت :
(ۆكُلُوا ۆاشْرَبُوا حَتَّی ێتَبَیَّنَ ڵكُمُ الْخَیْگُ الْأَبْێچُ مِنَ الْخَیْگِ الْأَسْۆدِ مِنَ الْفَجْڕ) [البقرە: 187].((بخۆن و بخۆرنەوە هەتا بەرەبەیان و سپێدەتان بۆ دەردەكەوێت، كە لە ڕۆژهەڵاتەوە دیاریدەدات و تاریكیی شەو لادەبات)).
ئەم ئایەتە باس لە بوونی ناوچەیەكی جیاكەرەوە لە نێوان شەوو ڕۆژدا دەكات، كە كاتی بەرەبەیان (فەجر) لە نێوانیاندایە، لەم وێنە جوانەی شەووڕۆژ ڕابمێنن:

 

ئەو ڕووەی كە لەردەمماندایە هێلێكی جیاكەرەوەی نێوان شەوو ڕۆژی تێدا دەبینین ، ئەم هێلە دەوری گۆی زەوی داوە، بەهەردوو جەمسەرەكەدا تێپەڕدەبێت، لەم ناوچەیەدا كە شەوو ڕۆژ بەناویەكداچوون سنورێكی بەرز هەیە ڕووناكیی و تاریكیی لەیەكجیادەكاتەوە.

جیاوازیی زۆری نێوان شەووڕۆژ
زانایان لەسەر ئەوە كۆكن، كە جیاوازیی زۆر هەیە لە نێوان ناوچەی شەوو و ناوچەی ڕۆژ لە سەر ڕووی زەوی، جیاوازیی لە پلەی گەرما، لە چەندییەتیی ئەو تیشكە گەردوونییەی كەوتووتە سەر هەر یەكێكیان، جیاوازیی لە كارتێكردنی مانگ ( هەڵكشان و داكشان)، جیاوازی لە شێوازی ژیانی زیندەوەرەكان و ڕووەكەكان لەهەریەكێكیاندا، چەندین جیاوازیی دیكە كە لە ژماردن نایەن، ئەگەر ئەم جیاوازییانە نەبوونایە، ژیان لەسەر زەوی بەردەوام نەدەبوو، ڕووەكەكان گەشەناكەن ئەگەر بەدوایەكدا هاتنی شەوو ڕۆژ نەبێت، هەر بەو شێوەیەش ئەگەر جیاوازیی شەوو ڕۆژ نەبووایە ژیان لەسەر زەوی نەدەما.
قورئانی پیرۆز باسی لەم دیاردە گرنگە كردووە، كە جیاوازیی  زۆری نێوان ناوچەی شەوو ناوچەی ڕۆژە لەسەر ڕووی زەوی، خوای گەورە دەفەرموێت (إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاۆاتِ ۆالْأَرْچِ ۆاخْتِڵافِ اللَّیْلِ ۆالنَّهَاڕ ڵێ‌َێاتٍ لِأُولِی الْأَلْبَابِ) [ێ‌ل عمران: 190].
((لە خەلقكردنی ئاسمانەكان و زەویداو لە جیاوازیی شەوو ڕۆژدا بەڵگەو نیشانەی زۆر بۆ كەسانی ژیرو هۆشمەند هەن)).
لەبەرئەوە، ئەم جیاوازییە نیعمەتێكە لە نیعمەتەكانی خوای گەورە، لەبەرئەوەی لە چێوەی بەردەوامیی ژیاندایە:

 
     ئەگەر بوونی شەوو ڕۆژ نەبوایە لەسەر زەوی، ڕووەك نەیدەتوانی گەشەبكات، لە بنچینەدا ژیان هەر نەدەبوو!

شەو ڕۆژ دادەپۆشێت
ئەو كەسەی لە دەرەوە سەیری زەوی دەكات تاریكییەك دەبینێت، كە لەسەر ڕووەكەی ڕۆژی داپۆشیوە، بەڵكو زەوی بەتەواویی بە تاركیی دەوردراوە، خوای گەورە دەفەرموێت (یُغْشِی اللَّیْڵ النَّهَارَ ێگْلُبُهُ حَپِیپًا) [اڵاعراف: 54] ئەگەر ئێمە خێرایی زەویمان زیادكرد بە فلیمێكی ڤیدۆیی وێنەمان گرت دەبینین وەك ئەوە وایە، كە شەو دوای ڕۆژ كەوتووەو دەیەوێت بیگرێت، بەڵام بێ ئەوەی پێشی بكەوێتەوە!
 
 

ئەو كەسەی لە هەسارەی زەوی دەچێتە دەرەوە بە ئاراستەی ئاسمانی دەرەوە، یەكەم شت كە تێبینی دەكات ، تاریكییەكی چڕە،  كە هەموو شتێكی داپۆشیوە .

ڕۆژ چینێكی زۆر تەنكە
  چینی ڕۆژ زۆر تەنك وناسكە لە چینی پێست دەچێت، كە لەشی مرۆڤی داپۆشیوە، خوای گەورە دەفەروێت:(ۆاێەٌ ڵهُمُ اللَّیْلُ نَسْڵخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذا هُمْ مُظلِمُونَ) [یس: 37]
((هەروەها بەڵگەونیشانەیەكی ئاشكرای  تر بۆیان شەوە، كە پۆشاكی ڕووناكی ڕۆژی لەبەردادەمالێن، بەو هۆیەوە دنیایان لێ تاریك دەبێت)).
لەم وێنەیە ڕابمێنن ، كە ئەستوریی چینی زەوی دەردەخات، ئەو چینەیە، كە لا ڕووناكەكەی گۆی زەوی داپۆشیوە‌و بەرزییەكەی لە 100 كیلۆمەر تێپەڕناكات، لە كاتێكدا ناوچەی زەوی 12500 كیلۆمەترە، واتە چینی ڕۆژ كەمتر لە سەدا یەكی ناوچەی زەوییە.

 

لەم  چینە زۆر تەنك و ناسكە ڕابمێنن، كێ لە سەردەمی دابەرزینی قورئاندا ئەوەی دەزانی، كە ڕۆژ  بە داماڵین لەزەوی دادەماڵرێت ، ئەمەش بەهۆی خوڵانەوەی زەوییەوە؟!

شەوو ڕۆژ خزمەتگوزاریی بێبەرامبەر پێشكەشدەكەن
زانایان باس لە سوودە زۆرەكانی بەدوایەكدا هاتنی شەووڕۆژ دەكەن، لە ڕووی چەسپاویی پلەی گەرمای سەرزەوی، كە بە شێوەیەكە بۆ ژیان گونجاوە، ڕوودانی شەوو ڕۆژ بۆ گەشەی ڕووەك پێویستە….. كەواتە شەوو ڕۆژ خزمەتگوزاریی بێبەرامبەرمان پێشكەشدەكەن، كە لە ژماردن نایەن. بۆیە خوای گەورە دەفەرموێت (ۆسَخَّرَ ڵكُمُ الشَّمْسَ ۆالْقَمَرَ دَائِبَیْنِ ۆسَخَّرَ ڵكُمُ اللَّیْڵ ۆالنَّهَارَ) [إبراهیم: 33]. ((خۆرو مانگی بۆ ڕامهێناون لە چەرخ و خولدان، شەوو ڕۆژیشی بۆ خزمەتگوزاریی ئێوە ڕامهێنا )) وشەی (سَخَرَ)واتای كارێكی پێسپاردووە بێ بەرامبەر، ئەمەشە، كە خۆر  ئەنجامی دەدات و كارێكی بێبەرامبەرمان پێشكەشدەكات.
 

كە لە بەشەكانی دیكەی گەردوون ورددەبینەوە، وەك مانگ ، تێبینی دەكەین لەسەر ڕووی مانگ بەدوایەكدا هاتنی شەوو ڕۆژ نییە، لایەكی تاریكی زۆر سارد دەبینین، لاكەی دیكەش ڕووناك و پلەی گەرمیی زۆر بەرزە.

خولانەوەی زەوی بە دەوری خۆیداو بە دەوری خۆردا بە شێوەیەكی ڕێكخراو ڕوودەدات. پچوكترین كەلێن و ناتەواویی نییە، كە ببێتە هۆی تێكچوونی  كات یان بەدوایەكدا هاتنی شەووڕۆژ، قورئانی پیرۆزیش ئاماژەی بۆ ئەمەكردووە، خوای گەورە دەفەرموێت:(ۆڵا اللَّیْلُ سَابِقُ النَّهَاڕ ۆكُلٌّ فِی فَڵكٍ ێسْبَحُونَ) [یس: 40]
((نە شەویش پێش ڕۆژ دەكەوێت، هەر یەكەیان لە خولگەی تایبەتی خۆیاندا مەلەدەكەن و بە ئاسانی دەسوڕێنەوە)).
لە كۆتایدا دەكرێت بڵێین : هەموو ئەو ئایەتانەی وەصفی شەووڕۆژ دەكەن، لەگەڵ دەستكەوتە زانستییەكانی ئەمرۆدا یەكدەگرنەوە، هیچ دژایەتییەك لە نێوان ئەوەی قورئان باسی كردووەو ڕاستییە زانستییەكاندا نییە، ئەمەش بەڵگەی ڕاستییی پەرتوكی خوداو ئیعجازەكانیەتی، بە تایبەت ئەم ڕاستییانە، تەنها پێش چەند ساڵیك دەركەوتوون، پاش داهێنانی مانگە دەستكردەكان.

سەرچاوە : كۆمەڵێك لێكۆڵینەوە لە پێگەی (NASA) ەوە