ڕێنموویی ئیسلامیی له خۆپاككردنه‌وه‌دا
ڕێنموویی ئیسلامیی له خۆپاككردنه‌وه‌دا
د. دیاری ئه‌حمد ئیسماعیل
پسپۆڕی نه‌شته‌رگه‌ری diaryismaeil@yahoo.com
له‌م بابه‌ته‌دا باس له هه‌ندێ ئادابی ئیسلامی ده‌كه‌ین سه‌باره‌ت به كردارێكی فسیۆلۆجی، كه په‌یوه‌ندی هه‌یه به كاری ڕۆژانه‌ی مرۆڤه‌وه، ئه‌ویش خۆبه‌تاڵ كردنه‌وه و خۆپاك كردنه‌وه‌یه له كاتی چوونه سه‌رئاودا.. كه تیایدا به ئاشكرا ده‌رده‌كه‌وێت ڕێنموونیه ئیسلامیه‌كان هه‌موویان خێرن و له به‌رژه‌وه‌ندیی ته‌ندروستی مرۆڤدان.
زۆر جار لای هه‌ندێك وا باوه كه هه‌رچی له ڕۆژئاواوه بێت ئه‌وه باشترینه و ئه‌وانه‌ی لای خۆمان ده‌بێت وه‌لابخرێت، یان به هه‌ڵه‌ی بزانین! ئه‌مه ئه‌گه‌ر چی هه‌ندێك جار ڕاست بێت، به تایبه‌تی له كاروباری كارگێڕی و زانستی و ته‌كنه‌لۆجیدا، به‌ڵام مه‌رج نیه هه‌ڵسوكه‌وته ڕۆژانه‌كانیان هه‌میشه ڕاستر بێت له‌وانه‌ی لای خۆمان.. له‌وانه‌ش چوونه سه‌رئاو و خۆپاك كردنه‌وه!
به‌كارهێنانی ئاوده‌ستی غه‌ربی، كه ده‌بێت مرۆڤ وه‌كو كورسی له‌سه‌ری دابنیشێت -نه‌ك وه‌ك ئاوده‌ستی شه‌رقی، كه مرۆڤ ناچار ده‌بێت به چیچكانه‌وه دابنیشێت – لای زۆر كه‌س به شێوازێكی ته‌ندروست له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت و، جۆره شه‌رقیه‌كه‌ش به هۆكاری تووش بوون به هه‌ندێك نه‌خۆشی ئه‌ژمار ده‌كرێت.. بێ گومان به‌كارهێنانی مۆدێلی ئاوده‌ستی غه‌ربی سوودی خۆی هه‌یه، به تایبه‌تی بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه نه‌خۆشی بڕبڕه‌ی پشتیان هه‌یه، یان ئه‌وانه‌ی ئه‌ژنۆكانیان دووچاری نه‌خۆشی هه‌وكردن و سه‌وه‌فان بووه، هه‌روه‌ها له‌و نه‌خۆشانه‌دا كه نه‌شته‌رگه‌ریان بۆ ئه‌نجام دراوه، كه ده‌كرێت ئه‌م جۆره ئاوده‌ستانه به شێوه‌یه‌كی كاتی به‌كاربهێنرێت له ماوه‌ی نه‌خۆشیه‌كه‌دا، یان به به‌رده‌وامی بۆ ئه‌وانه‌ی نه‌خۆشی جومگه‌ی درێژخایه‌نیان هه‌یه..
به‌كارهێنانی ئاوده‌ستی غه‌ربی زیانی ته‌ندروستی زۆری هه‌یه! كه له‌وانه‌یه به لای خوێنه‌ره‌وه سه‌یر بێت، كه چۆن زیانی هه‌یه و تا ئێستا له ئه‌وروپا و ڕۆژئاوا به‌رده‌وام به‌كار دێت، به‌ڵكو ته‌نها هه‌ر ئه‌و جۆره‌ش به‌كار دێنن! ئه‌وه ڕاست نیه كه هه‌رچی لای ئه‌وان ڕه‌واجی هه‌بێت شتێكی باش بێت، نموونه‌ش له‌سه‌ر ئه‌وه ستایلی خواردن و خواردنه‌وه و موماره‌سه‌ی سێكسیان، كه زۆر دوورن له بنه‌ما ته‌ندروستیه‌كانه‌وه و، خۆشیان ده‌زانن و بۆشیان چاره‌سه‌ر ناكرێت.. ئه‌مانه‌ش له‌وانه‌یه زۆربه‌یان په‌یوه‌ندی هه‌بێت به قورس بوونی باری ژیان، و تێك چوون و ئاڵۆز بوونی لایه‌نی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی، و ئه‌وانی تر.. كه به‌داخه‌وه هه‌ندێك له‌و قورس بوونی ژیانه خه‌ریكه ڕوو له وڵاتانی ئێمه‌ش ده‌كات.
جاری وابووه بیستومانه كه هۆی زیادبوونی هه‌ندێك نه‌خۆشی، بۆ نموونه مایه‌سیری، هۆكاره‌كه‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ به‌كارهێنانی ئه‌و جۆره ئاوده‌سته (دواكه‌وتوانه)! بۆچی تا ئێستا نه‌خۆشی ڕیخۆڵه‌كوێره له ناو ئێمه‌دا هه‌یه! كه ئه‌وانه باویان نه‌ماوه له ڕۆژئاوا؟ چه‌ندین ئیعتراز و شیكردنه‌وه‌ی سه‌یر و سه‌مه‌ره.. بێ بنه‌مای زانستی.. به تایبه‌تی له لایه‌ن ئه‌و كوردانه‌ی كه له‌و وڵاتانه ده‌ژین، كه به‌داخه‌وه زۆربه‌یان ڕووكه‌شی شارستانیی ڕۆژئاوایان وه‌رگرتووه، نه‌ك ناوه‌ڕۆك و زانسته حه‌قیقیه‌كه‌یان!
جارێ با بزانین كه ئه‌و جۆره نه‌خۆشیانه‌ی لای هه‌ندێك ئه‌نجامی دواكه‌وتنه! له ڕۆژئاوا زۆرتره یان له وڵاتانی موسڵمان؟.. بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه بۆ سه‌رچاوه زانستیه‌كان، كه زۆربه‌ی زۆری له‌لای ڕۆژئاواوه هاتووه. ئه‌مانه‌ش هه‌ندێك نموونه‌ی كه‌من: «جیاوازیه‌كی جوگرافی هه‌یه له ئه‌گه‌ری توش بوون به ڕیخۆڵه كوێره، كه له ئاسیا و ئه‌فه‌ریقای ناوه‌ڕاست ده‌گمه‌نه، كه پێده‌چێت به‌هۆی هۆكاره ژینگه‌ییه‌كانه‌وه بێت.. له وڵاته ڕۆژئاواییه‌كانیش له‌ناو دانیشتوانی شار زۆرتره تا له‌ناو خه‌ڵكی لادێ»(1)..
«مایه‌سیری له كۆمه‌ڵگاكانی خۆرئاوادا به‌ربڵاوه»(2)..
«مایه‌سیری كێشه‌یه‌كی زۆر بڵاوه، به تایبه‌تی له وڵاته خۆرئاواییه‌كان، لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌ریده‌خه‌ن كه نزیكی نیوه‌ی دانیشتوانی ئه‌و وڵاتانه له‌سه‌روو چل ساڵیه‌وه پێده‌چێت پله‌یه‌ك له پله‌كانی مایه‌سیریان تووشبووبێت»(3)..
ئه‌مه جگه له‌و نه‌خۆشیانه‌ی كه به ده‌گمه‌ن له وڵاته (دواكه‌وتوه‌كان) ده‌بینرێت، وه‌ك هه‌وكردنی ڕیخۆڵه‌ی درێژخایه‌ن: «ئه‌گه‌ری تووش بوونی هه‌وكردنی ڕیخۆڵه‌ی درێژخایه‌ن (inflammatory bowel diseases)، نه‌خۆشی كرۆنس (Crohns disease) و، برینی كۆڵۆن (Ulcerative colitis)، زۆر كه‌من له ئاسیا له‌چاو خۆرئاوادا»(4).. ئه‌م نه‌خۆشیانه درێژخایه‌نن، و چه‌ندین ماكی خراپیان لێده‌كه‌وێته‌وه.. هه‌روه‌ها نه‌خۆشی گوپدانی ڕیخۆڵه (diverticulosis) كه ناوپۆشی ڕیخۆڵه گه‌وره، به تایبه‌تی كۆڵۆنی لای چه‌پ، كونكون ده‌بێت و ئه‌گه‌ری چه‌ندین ماكی خراپی لێ ده‌كرێت، له هه‌وكردن و ته‌قینی ڕیخۆڵه و خوێنبه‌ربوون، سه‌ره‌كیترین هۆكاره‌كه‌شی بریتیه له گرفتیی (قه‌بزیی)..
هه‌روه‌ها شێرپه‌نجه‌ی كۆڵۆن، كه یه‌كێكه له بڵاوترین جۆره‌كانی شێرپه‌نجه و، هۆیه‌كی گه‌وره‌ی مردنه له هه‌موو جیهاندا، به تایبه‌تی له خۆرئاوا، كه زۆرترین حاڵه‌تی ئه‌و نه‌خۆشییه‌یان تێدایه.. «شێرپه‌نجه‌ی كۆڵۆن هۆیه‌كی سه‌ره‌كی نه‌خۆشبوون (morbidity) و مردنه (mortality) له‌سه‌رتاسه‌ری جیهان. به نزیكی(9%)ی شێرپه‌نجه‌كان ئه‌ژمار ده‌كرێت.. سێیه‌م شێرپه‌نجه‌ی بڵاوه له‌سه‌ر ئاستی جیهان و چواره‌م هۆكاری مردنه.. زیاد له یه‌ك ملیۆن حاڵه‌تی نوێ تۆماركراوه له ساڵی(2002) دا.. ئه‌و وڵاتانه‌ی كه زۆرترین تووشبوویان تیایه بریتین له: ئوستوڕاڵیا و نیوزله‌ندا و كه‌نه‌دا و ولایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا و به‌شێك له ئه‌وروپا.. ئه‌و وڵاتانه‌ی كه كه‌مترین حاڵه‌تیان تێدایه بریتین له چین و هیند و به‌شێك له ئه‌فرقیا و ئه‌مریكای خواروو»(5).
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هۆكاری ڕاسته‌قینه‌ی ئه‌و نه‌خۆشیانه نه‌دۆزراونه‌ته‌وه، به‌ڵام یه‌كێك له گرنگترین هۆكاره‌كانی بریتیه له كارنه‌كردنی ڕیخۆڵه‌كان به ته‌واوه‌تی، بۆ نموونه به‌هۆی قه‌بزییه‌وه، كه ئه‌ویش هۆكاره‌كانی زۆرن، و دیارترینیان جۆری خواردن و جووڵه و كرداری خۆبه‌تاڵ كردنه‌وه‌یه.. كه دیاره په‌یوه‌ندیه‌كی ڕاسته‌وخۆیان به جۆری ژیان به‌سه‌ربردنه‌وه هه‌یه.
هه‌ندێك له فیسیۆلۆجی خۆبه‌تاڵ كردنه‌وه ئه‌مه‌یه: «كرداری خۆبه‌تاڵ كردنه‌وه به‌وه ده‌ست پێ ده‌كات كاتێك كه تۆپه‌ڵی پاشه‌ڕۆ ده‌گاته ڕێكه..
ده‌بێته هۆی كشانی ڕێكه له ڕێی وروژاندنی سیسته‌می ده‌ماری ته‌نیشت -به‌سۆزی (parasympathy) -.. به‌ڵام په‌رچدانه‌وه‌ی ده‌ركه‌وانی كۆم له ڕێی تۆڕه‌ده‌ماری ناو ماسولكه‌وه ده‌ست پێ ده‌كات، و ده‌بێیته هۆی خاوبوونه‌وه‌ی ده‌ركه‌وانی ناوه‌وه‌ی كۆم (internal anal sphincter)، كه له‌و كاته‌شدا ڕێكه ده‌گوشرێت.. له‌م كاته‌دا گوشینی خۆویستی ماسولكه ڕێكه‌كانی ده‌ركه‌وانی ده‌ره‌كی كۆم (external anal sphincter) ده‌توانێت پیسایی كردنه‌كه به‌هێزه‌وه ئه‌نجام بدات. به‌ڵام ئه‌گه‌ر قه‌باره‌ی ڕێكه لابدات له(400) سم3، دزه‌كردن (له‌به‌رچوون) (incontinence) ڕووده‌دات به زۆری، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ده‌مارگه‌ل و ماسولكه‌كانیش له باری ئاسایدا بن.. هه‌ركاتێك بمانه‌وێت بگه‌ینه حاڵه‌تێكی په‌سه‌ند ده‌بێت به چپچكانه‌وه دابنییشین، كه ده‌بێته هۆی ڕێكبوونه‌وه‌ی شوێنی پێكگه‌یشتن (junction)ی كۆم و ڕێكه، و خێرابوونی كرداری پێداڕۆیشتنی پاشه‌ڕۆ. هه‌روه‌ها شوێنی پێكگه‌یشتنی كۆم و ڕێكه زیاتر ڕێك ده‌بێته‌وه به هۆی خاوبوونه‌وه‌ی ماسولكه‌كانی حه‌وز، به تایبه‌تی ماسولكه‌ی پیوبۆ ڕێكتالیس (puborectalis muscle)(6).
* چه‌ند سوودێكی به‌كارهێنانی ئاوده‌ستی شه‌رقی، واته به چیچكانه‌وه دانیشتن، به‌سه‌ر به‌كارهێنانی ئاوده‌ستی غه‌ربی، كه وه‌ك له‌سه‌ر كورسی داده‌نیشن(7):
– ده‌بێته هۆی خێراكردن و به ته‌واوه‌تی لابردنی پاشه‌ڕۆ و ئاسان كردنی. ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆی ڕوونه‌دانی كۆبوونه‌وه‌ی پیسی و گڕمۆڵه‌بوونی (faecal stagnation)، كه هۆكارێكی سه‌ره‌كیه له هۆكاره‌كانی نه‌خۆشیه‌كانی شێرپه‌نجه‌ی كۆڵۆن و هه‌وكردنی ڕیخۆڵه‌كوێره و هه‌وكردنی ڕیخۆڵه‌ی درێژخایه‌ن (inflammatory bowel disease).
– پارێزگاری ئه‌و ده‌مارانه ده‌كات كه لێپرسراون له كۆنتڕۆڵ كردنی ڕژێنی پڕۆستات و میزه‌ڵدان و منداڵدان، چونكه ئه‌م جۆره دانیشتنه نایه‌ڵێت ئه‌و ده‌مارانه بكشێن.
– به باشی وا ده‌كات كه ئه‌و زمانه‌وانه‌ی كه له نێوان ڕیخۆڵه باریكه و ڕیخۆڵه گه‌وره (كۆڵۆن)دایه دابخرێت كه پێی ده‌وترێت (ileo-caecal valve). ئه‌م جۆره دانیشتنه نایه‌ڵێت پیسی له كۆڵۆنه‌وه بگه‌ڕێته‌وه بۆ ڕیخۆڵه‌باریكه، كه له به‌كارهێنانی ئاوده‌ستی غه‌ربیدا ڕووده‌دات و هۆكاره بۆ پیسبوون (تلوث)ی ڕیخۆڵه باریكه.
– ده‌بێته هۆی خاوبوونه‌وه‌ی ماسولكه‌ی پیوبۆ ڕێكتالیس (puborectalis muscle)، كه له كاتی ئاسایدا ڕێكه‌ی گرتووه، وه‌ك ئه‌وه‌ی خنكانبێتی تا به هیچ شێوه‌یه‌ك لیك نه‌كات، و به هۆی ئه‌م ماسولكه‌وه‌یه، به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی، كۆنتڕۆلی با ده‌رنه‌چوون و پیسایی ده‌رنه‌چوون كراوه.
– ئه‌م جۆره دانیشتنه تیایدا ڕانه‌كان به‌كاردێت، كه ده‌بێته پاڵپشتی كۆڵۆن و نایه‌ڵێت زۆر له‌خۆی بكات (straining)، (واته فشار ناكات له‌سه‌ر خۆی).. زۆر له‌خۆكردنی درێژخایه‌ن له سه‌رئاودا هۆكاری تووش بوونی نه‌خۆشیه‌كانی قۆڕی (فتق) و گوپدانی ڕیخۆڵه (diverticulosis) و شل بوونی ماسولكه‌كانی حه‌وزه.
– وه‌ك چاره‌سه‌رێكی كاریگه‌ر به‌كاردێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشی مایاسیری، وه‌ك له هه‌ندێك توێژینه‌وه‌ی بڵاوكراوه‌دا باسكراوه.
– بۆ ئافره‌تی دووگیان، به‌چیچكانه‌وه دانیشتن نایه‌ڵێت فشار بچێته سه‌ر منداڵدان له كاتی به‌كارهێنانی ئاوده‌ستی شه‌رقیدا.. بۆیه ڕۆژانه دانیشتن به‌چیچكانه‌وه یارمه‌تی ئه‌وه ده‌دات كه دووگیانه‌كه ئاماده بێت بۆ منداڵبوون به شێوه‌یه‌كی سروشتی.
یەكێك لە ڕێنموییەكان لە كاتی میزكردندا ئەوەیە كە بە دانیشتنەوە بكرێت، و مەگەر بۆ ناچاری بەپێوە بكرێت. عەبدوڕەحمانی كوڕی حەسەنە (خوای لێ ڕازی بێت) دەڵێت: بال رسول الله ( صل الله عليه وسلم ) جالساً، فقلنا: انظروا إليه يبول كما تبول المرأة) واتە: (پێغەمبەر ( صل الله عليه وسلم ) بە دانیشتنەوە میزی كرد، وتمان سەیرە وەكو ئافرەت میز دەكات).. چونكە ئەوان لە نەفامیدا بەپێوە میزیان دەكرد.. لە وەڵامی پرسیارێكدا لە شێخ (ابن عپیمین) دەربارەی میزكردن بەپێوە، دەڵێت: (حەرام نیە میز بەپێوە بكرێت، وەك لە سەحیحی بوخاری و موسلیمدا هاتووە، لە حوزیفەوە (خوای لێ ڕازی بێت)، كە پێغەمبەر ( صل الله عليه وسلم ) چووە بۆ شوێنی ئاودەستی خێڵێك و بە پێوە میزی كردووە (أن النبي ( صل الله عليه وسلم ) أتى سباطة قوم فبال قائماً).
هەروەها ڕوخسەتی میزكردن بەپێوە گێڕدراوەتەوە لە عومەر و عەلی و ئیبن عومەر و زەیدی كوڕی سابت (ڕەزای خوایان لێبێت). بەڵام سوننەتە بە دانیشتنەوە میز بكات لەبەر حەدیسەكەی عائیشە، كە فەرموویەتی: (مَن حدّثكم أن النبي ( صل الله عليه وسلم ) كان يبول قائماً فلا تصدقوه. ما كان يبول إلا قاعداً) -أحمد والنسائي وابن ماجة والترمذي- واتە: هەركەسێك پێی وتن كە پێغەمبەر ( صل الله عليه وسلم ) بەپێوە میزی كردووە، باوەڕی پێ مەكەن، ئەو تەنها بەدانیشتنەوە میزی دەكرد)، و ئەمەش ڕاستترین فەرموودەیە كە لەم بابەتەدا هاتبێت، چونكە جوانتر ستری دەكات و باشتریشە تا پرژەی میزەكەی بەرنەكەوێت) ..
وەك لە باسی خۆپاكردنەوە لە پاشەڕۆدا باسمان كرد، لەو جۆرە شێوازی دانیشتنەدا (بەچیچكانەوە)، هەروەك چۆن سوودی بۆ جوان پاككردنەوەی ڕیخۆڵەكان هەیە، بە هەمان شێوەش زۆر گرنگە بۆ جوان بەتاڵ كردنەوەی میزەڵدان، و فشار نەخستنە سەر ڕژێنی پڕۆستات، كە نەخۆشیەكانی باوە و لە ڕۆژئاوا زۆر بڵاوە.. بە تایبەتی هەڵ ئاوسانی پڕۆستاتی بێوەیی (Benign Prostatic Hyperplasia: BPH) –واتە ئەوانەی كە شێرپەنجە نین-. لەگەڵ ئەوەی هۆكارەكانی بە تەواوەتی نەزانراون، بەڵام –وەك لە توێژینەوەكانەوە دەردەكەوێت- پێ دەچێت پەیوەندی هەبێت بە خونەریتی سەرئاوكردن و مومارەسەی سێكسی!
“نەخۆشی هەڵئاوسانی پڕۆستاتی بێوەیی (BPH) زۆر بڵاوتر ڕوودەدەن لە وڵاتە پیشەسازیەكانی ڕۆژئاوا (بۆ نموونە: وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، بەریتانیا، كەنەدا) تا لە وڵاتانی ڕۆژهەڵات” .. “شێرپەنجەی پڕۆستات یەكێكە لە بڵاوترین جۆرەكانی شێرپەنجە لەنێوان پیاواندا لە وڵاتانی خۆرئاوا” .. “ڕێژەی تووش بوون بە شێرپەنجەی پڕۆستات لە وڵاتە خۆرئاواییەكان 30 تا 50 قات زیاترە لە وڵاتانی ئاسیا” ..
لە توێژینەوەیەكدا دەریانخستووە دوای تووش بوون بە هەڵئاوسانی پڕۆستاتی بێوەیی، لەگەڵ ئەوەی قەبارەكەی بە خێرایی نەگەڕاوەتەوە شوێنی خۆی، بەڵام نیشانەكانی نەخۆشیەكە وردە وردە پێچەوانە دەبێتەوە ئەگەر وازبێنێت لە شێوازی لەسەر كورسی دانیشتن و دەست بكات بە چپچكانەوە دانیشتن.. توێژینەوەكە دەریخستووە كە باشبوونەكە بە شێوەیەكی گشتی لەماوەی 3 مانگدا ڕوودەدات. هەروەها بە گۆڕینی شێوازی دانیشتنەكە بۆ چیچكان، زۆربەی نەخۆشەكان لە ماوەی 6 مانگدا كاری پڕۆستاتەكەیان بەرەو ئاسایی دەگەڕێتەوە، تەنانەت ئەوانەی لە تەمەنی 70 ساڵیدان .
بەكارهێنانی ئاو بۆ پاككردنەوە، باشترین جۆری پاكژكەرەوەیە. تەنانەت لە هۆڵەكانی نەشتەرگەریدا، تا ئێستا، ئاو سەرەكیترین پاكژكەرەوەیە بۆ شوشتنی دەستی پزیشكان و یارمەتیدارانیان، بە شێوازێك پێی دەوترێت (شوشتنی میكانیكی)، كە تیایدا هەردوو دەست بۆ ماوەی 5 تا 10 خوولەك دەشۆرێن، بە ئاڕاستەیەك لە سەری پەنجەكانەوە دەست پێ دەكات بەرەو ئەنیشكەكان، هەر وەك چۆن لە دەستنوێژ شوشتندا دەكرێت..
خۆپاكردنەوە دوای پیسایی بە ئاو لەپێشترە لە سڕینی بە شتێكی تر.. پێغەمبەر ( صل الله عليه وسلم ) لە ئەنصاریەكانی پرسی: خوای گەورە ستایشتان دەكات بە (المطهرین) ناوتان دەبات: [لَّمَسۡجِدٌ أُسِّسَ عَلَى ٱلتَّقۡوَىٰ مِنۡ أَوَّلِ يَوۡمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِۚ فِيهِ رِجَالٞ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُطَّهِّرِينَ] التوبة108 .
لە وەڵامدا وتیان: دەستنوێژ دەشۆین بۆ نوێژەكان و خۆمان دەشۆین لە لەشگرانی و بە ئاو تارات دەگرین. پێغەمبەر ( صل الله عليه وسلم ) فەرمووی: (كەواتە لەبەر ئەوەیە و بەردەوامبن) .. هەر بۆیە خۆپاككردنەوە بە ئاو لە پێشترە لە بەكارهێنانی كاغەزی تەوالێت.
ساڵی 1963ز، لە شاری داندی لە ئینگلتەرا، نەخۆشی تایفۆید بڵاوبۆوە بە شێوەیەكی بەربڵاو و خەڵكی ترسێكی زۆریان لێ نیشت. دوای هەوڵێكی زۆر بۆ بەرگری كردن لێی، لە كۆتایدا زاناكانیان لە ڕێی ڕاگەیاندنەكانەوە خەڵكیان هاندا كە دەبێت بە ئاو خۆیان پاك بكەنەوە لە جیاتی كاغەزی تەوالێت بۆ بەرگریكردن لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەكە.. خەڵكەكەش ڕێنماییەكانیان جێبەجێ كرد و نەخۆشیەكە كونترۆڵ كرا .
ماوەتەوە بڵێین ئێمەی موسڵمان گرنگە شانازی بكەین بە ئایینەكەمانەوە و لامان ئاشكرا بێت كە قەشەنگ ترین و جوان ترین دینە لە هەموو جیهاندا. بۆیە پێویستە سوپاسی خوای گەورە بكەین لەسەر نیعمەتی ئیسلام..
(1) Principles & Practice of Surgery, 6th edition, 2012, p166.
(2) Rev Gastroenterol Disord. 2009 Winter;9(1):16-26.Definitive therapy for internal hemorrhoids–new opportunities and options. Ohning GV, Machicado GA, Jensen DM.
(3) Christine Dimmer, Brian Martin, Noeline Reeves and Frances Sullivan, Squatting for the Prevention of Haemorrhoids? Published in Townsend Letter for Doctors & Patients, Issue No. 159, October 1996, pp. 66-70, with minor changes in spelling.
(4) J Gastroenterol Hepatol. 2012 Aug;27(8):1266-80. doi: 10.1111/j.1440-1746.2012.07150.x.Inflammatory bowel disease in Asia: a systematic review. Prideaux L1, Kamm
(5) Clin Colon Rectal Surg. Nov 2009; 22(4): 191–197.
doi: 10. Colorectal Cancer Epidemiology: Incidence, Mortality, Survival, and Risk Factors. Fatima A. Haggar, M.P.H.1,2 and Robin P. Boushey, M.D., Ph.D.
(6) – Chung DH, Evers MB. The digestive system. In: O’Leary JP (ed.), The physiologic Basis of Surgery, 3rd ed. Philadelphia, PA: Lippincott, Williams & Wilkins, 2002, 485- 486.
– Sweeney JF, Colonic anatomy and physiology, In: Greenfield L (ed.), Surgery: Scientific Principles and practice, 3rd ed. Philadelphia, PA: Lippincott, Williams & Wilkins, 2001, 1067- 1068.
(7) – Causes, Symptoms and Diagnosis of Diverticulosis and Diverticulitis: http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/diverticulosis/
– Welles, William, «The Importance of Squatting» chapter in Tissue Cleansing Through Bowel Management, Bernard Jensen Publisher; 10th edition (June 1981).
– Jacobs E J, White E., Constipation, laxative use, and colon cancer among middle-aged adults. Epidemiology, 1998 Jul, 9 (4): 385-91.
Related posts
-
كاريگهريی ژههری مار له‌سه‌ر مناڵ لهبارچوون و نابینایی
-
کاریگەريی قورئان لە سەر لابردنی فشارە دەروونییەکان
-
ڕەواندنەوەی گومانێك لەسەر ئیعجازی ئایەتی (أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا)
-
ڕووەکی ئەلۆڤێرا لە ژێر ڕۆشنایی فەرموودە پیرۆزەکانی پێغەمبەرﷺ
-
هەڵسەنگاندنی لێدانەکانی دڵ و فشاری خوێن لە جووڵە جیاوازەکانی نوێژدا
Leave a Comment
You must be logged in to post a comment.
