چەند ڕوویەكی ئیعجاز لە سورەتی “النحل”دا

چەند ڕوویەكی ئیعجاز لە سورەتی “النحل”دا

نوسینی: أحمد عباس أحمد
وەرگێڕ: د. ئازاد علی

(( وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ. ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلا يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِك لآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ))النحل68-69).

ئەم دوو ئایەتە پیرۆزە وردترین درێژەی زانستیمان لەسەر شێوەی ژیانی هەنگ دەدەنێ، كە سیستمێكی ناوازەی ژیانە‌و زانستی نوێ ئاشكرای كردوە، سیستمێك جگە لە وتەی:
(فتبارك الله احسن الخالقین) هیچی ترمان لە بەرانبەریدا نیيە. لەمەی دێت لایەنێكی دەربڕینی بێوێنەی قورئانییە كە تەواو گونجاوو ڕێكەوتوە لەگەڵ ئەوەی ئەمڕۆی زانستی نوێ، پشت ئەستور بە تاقیكردنەوەی وورد، بە تەكنۆلۆجیاو ئامێری پێشكەوتوو، سەلماندوویەتی.
وشەی (النَّحْلِ) لە دوو ئایەتەكەدا بە مێ(مؤنث) هاتووە وەك دەفەرموێت: (اتَّخِذِي ….كُلِي ….فَاسْلُكِي) لە كاتێكدا لە زمانی عەرەبیدا وشەكە نێرە(مذكر) وە دەوترێت(هذا النَّحْلِ)، ناوترێت(هذه النَّحْلِ)، (نَحْلِ)یش هەروەك(نمل ) وایە كە خوا(جل جلاله) دەفەرموێت: (یا أیها النمل) وتەی(نمل) بە(مذكر) هاتووە‌و وەك(النَّحْلِ) بە(مؤنث) نەهاتووە ئەمە بۆ؟ خۆ ئەمە وتەی پەروەردگارەو ناڕێكی لە وتەی پەروەردگاردا نیيە، دەبێت نهێنی ئەمە لە چیدا بێت؟؟!
ئەم وەحیە خوداییە ئاڕاستەی كۆمەڵێك هەنگ كراوە لە ناو خانەی خۆیاندا كە ئەركیان دۆزینەوەو گەڕانە بە دوای پێداویستی خانەكەیاندا، ئەم كۆمەڵەش بە هەنگی دۆزەرەوە(كاشف)ناسراون، ئەمانەش مێن و نێر نین، بەڵكو هەموو كارەكانی ناوەو دەرەوەی خانەش ئەمان دەیكەن‌و ڕۆڵی نێرەكان تەنها پیتاندنی شاژنی هەنگەكانە، بگرە خانەكە لە هەندێك باری وەك كەمی خواردندا، پەنا دەباتە بەر دەركردنی نێرەكان‌و بە دڕاندنی باڵیان، نەگەڕانەوەیان بۆ خانەكە مسۆگەر دەكات.
بەو جۆرە فەرمانی خوای پەروەردگار ئاڕاستەی هەنگی مێ كراوە، تەواو وەك ئەوەی زانستی نوێ سەلماندویەتی‌و بە پێچەوانەی ئەوەی لە زمانی عەرەبیدا باوە، تا بزانرێت ئەمە وتەی خوای باڵادەستەو شیاوی هەموو كات و شوێنێكە.

ئامرازی پەیوەندی (مِنَ) لە(من الجبال) دا باشتر‌و گونجاوترە لە ئامرازی(فی)، چونكە(مِنَ)هەرسێ واتای بەشیەتیی، چۆنیەتی و كوێیەتی (الجزئیە والكیفیە والمكانیە) لە خۆدەگرێت.هەنگ ئەو بەشانەی دەوری پوورەكەی وەك پارێزەرێك لە ئاووهەوای نەگونجاو بەكاردێنێت و شانەی هەنگوینیشی لە سەر دروست دەكات، بە نموونە لە باری چیادا ووتەی “من الجبال”واتا: شوێنی حەوانەوەی چیایەو بەشێك لە ماڵەكەشی لە چیاكە وەرگیراوە، ئەوەش تەواو ئەوەیە كە دەبینرێت،بەڵام ئامرازی پەیوەندی “فی” تەنها واتای كوێیەتیی دەگەیەنێت(مكان السكن)
(ومما یعرشون) قەدی كلۆری دارەكان و پلورە قوڕیەكان دەگرێتەوە، كە ئەمانە لە كاتی دابەزینی قورئان زانراو بوون و تا ئەم نزیكانەش هەبوون، وە تاكە نشینگە بوون كە مرۆڤ تا ئەو كاتە بۆ هەنگی دروست كردوون، هەروا “ومما یعرشون” خانە تەختە جۆراو جۆرەكانیش دەگرێتەوە كە بەم دوواییانە دروستكران، كەواتە یعرشون هەموو خانە كۆن و تازەكان دەگرێتەوە، خۆ ئەگەر ئایەتەكە لە لای غەیری خواوە بهاتایە (پاكی بۆ خوا) ئەوا بەو جۆرە نە دەبوو، بە شێوەیەكی تری وەك (مما یكورون) دەبوو كە ئەو كات دروست كردنی پلورە هەنگەكان بە خڕی(تكویر) باو بووە.

(ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ) ئامرازی پەیوەندی(ثُمَّ) بۆ ڕیزبەند بوون و بەدوایەكداهاتن (الترتیب و التراخی)، لە گەڵ كەمێك خاوی لە زنجیرەی ڕوداوەكاندا، بەكاردێت، ئەوەی لە پێش(ثُمَّ)دا یە ماڵ كردنە، دوای( ثم)ش چالاكی و بەروبووم خواردنە وەك خوا دەفەرمووێت: (ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ) ئەمەش بە تەواوی وەك ئەوە وایە كە هەنگ دەیكات. دوای ئارامگرتنی كۆمەڵێك هەنگ لە لانەیەكی نوێدا، پێش دەسپێكردنی چالاكیەكانی، هەنگەكە ماوەیەك دەمێنێتەوە، هەتا لە ئەمینی لانەكە دڵنیا دەبێت، ئینجا ژیانی ئاسایی خۆی بە كۆكردنەوەی شیلە و دروستكردنی هەنگوین دەست پێدەكاتەوە.

وتەی(كُلِي)لە ڕووكەشدا نەگونجاو دێتە پێش چاو_پاكی بۆ خوداو وتەكانی_ چونكە وا بە بیردا دێت كە هەنگ هەنگوین لە شیلەی گوڵان دروست دەكات و شیلەش دەخورێتەوە نەك دەخورێت!!

بەڵام ئەمە وانیيە، چونكە ئەوەی زانستی نوێ سەلماندوویەتی: هەنگ دەخوات و دەخواتەوە، دەمێكی بڕەر و مژۆكی هەیە، خواردنەكەی دەنكە هەڵاڵەكانە كە سەرچاوەی پڕۆتینن و لە گوڵەكانی دەچنێتەوە، خواردنەوەكەشی شیلەیە كە سەرچاوەی كاربۆهێدراتی هەنگەكەیە، لە بەرئەوەش وشەی (كُلِي) لەگەڵ(الثَّمَرَاتِ )دا هاتووە، چونكە بەری درەخت سەرچاوەكەی دەنكە هەڵاڵەیە كە هەنگەكە دەیخوات!

وە وتەی پەروەردگار (كُلِّ الثَّمَرَاتِ) واتای هەموو بەرێك ،بێ هەڵاواردن، دەگەیەنێت، هیچ بەرێك نیيە هەڵاڵە نەبووبێ، وە هیچ هەڵاڵەیەكیش نیە كە هەنگ نەیخوات كەواتە هەنگ هەموو بەرێك دەخوات، خۆ ئەگەر قورئان لە غەیری خوای پەروەردگارەوە بهاتایە (پاكی بۆ خوا) ئەوا یا هەر نەدەوترا بەر یا دەوترا بەری شیرین، چونكە ئەم ڕاستیە زۆر نوێیەو دوای پێشكەوتنی ووردبین و ئامێری بینینی زۆر وورد پەیی پێ برا. بەڵام ئەو خۆی خالق و هەر خۆشی دابەزێنەری ئەو ئایەتانەیە، وە شێوە ڕستەی(مِنْ كُلِّ) بۆ هەندێتیە لە سەر ئاستی یەك جۆر بەر، چونكە هەنگ هەموو بەرەكە ناخوات، بەڵكو بەشێك لە ئەسڵی بەرەكە دەخوات، لە كاتێكدا نەك تەنها بەری شیرین بەڵكو هەموو جۆرە بەرێك دەخوات.كەواتە(كُلِّ الثَّمَرَاتِ ) ئیعجازێكی گەورەی زانستی، زمانەوانی و بەلاغی تێدایە.

(فاسلكي سبل ربك ذللا)، “فا” لێرەدا بۆ ڕیزبەندی و خێراییە (للترتیب والسرعە)، چونكە هەنگ لەم كاتەدا كە ئایەتەكە باسی دەكات -دوای خواردن لە هەموو جۆرە بەرێك-(ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ) هیچ سستیەك نانوێنێت بۆ گەڕانەوە بۆ خانەكەی، بەڵكو بەگورجی و زۆر چالاكانە دەگەڕێتەوە تا ئەوەی كۆی كردۆتەوە بیباتەوە، وەجارێكی تر بۆ كۆكردنەوەی شیلەو هەڵاڵەكان بچێتەوە دەرەوە، بەو جۆرەو بە درێژایی ڕۆژ بەردەوام دەبێت.

(فاسلكي سبل ربك ذللا) ئەم ڕستەیە نیشانەیە بۆ ئەوەی هەنگ، وەك ئەوەی فڕۆكەكان هەیانە، ڕێڕەوی دیاری كراوی لە هەوادا هەیە، ئەمەش زانستی نوێ سەلماندوویەتی. هەنگ ماوەیەكی زۆر -كە دەگاتە سێ (3)كیلۆمەتر- لە خانەكەی دوور دەكەوێتەوە، ئەم ماوەیەش، بۆ بچووكی قەبارەی هەنگەكەو گەورەیی درەختەكان، زۆرە و ئەگەری وونبوونی هەنگەكە زیاتر دەكات، وە بۆ ئەوەی وون نەبێت، ڕۆژ وەك نیشانەیەكی هەوایی بۆ دیاری كردنی ئاڕاستەكانی و، هەندێك جۆری دیاریكراو لە بۆن كە دەریان دەداتە سەر درەخت و ڕوەكەكان وەك نیشانەیەكی زەمینی، بەكاردێنێت. بەو جۆرەش هەنگ ڕێگەو ڕاڕەوی تایبەت بە خۆی، كە لە نێوان خانەكەی و شوێنی كارەكەیدا هەیە، بە ئاسانی دەدۆزێتەوەو وونیان ناكات.

(يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ) ئەم ئایەتە تەنها ئاماژە نییە بۆ هەنگوین هەروەك هەندێك گومان دەبەن، بەڵكو ئاماژەیە بۆ هەموو بەرهەمەكانی هەنگ كە چاكەرەوەن -بە ئیزنی خوای گەورە- وە هەموو ئەو بەرهەمانەش شلن هەروەك ئایەتە پیرۆزەكە ئاماژەی پێداوە، بە نموونە هەنگوین شلە، ژەهرەكەی شلە، خۆراكی شاژن
– Royal jelly- شلە و مێوی هەنگ كاتێك لە بازنەكانی سكی كارگەرەكان (شغالات) دێتە دەرەوە شلە، دواتر ڕەق دەبێت كاتێك بەر هەوا دەكەوێت، ئەمانە هەموو شلن و سوودی پزیشكی گەورەیان هەیە و هەندێك سوودیان لە كۆنەوە زانراون بەڵام ئێستا زیاتریان لە بارەوە زانراوە (وەك هەنگوین و ژەهری هەنگ) و هەندێكی تریان تازە دۆزراونەتەوە (وەك خۆراكی شاژن)، وە ووشەی(الوانە) وەسفی شلە (شراب) دەكات و هەموو ئەم (شل)انەش لە ڕەنگدا -بەواتای جۆر- جیاوازن(وەك هەنگوین، خۆراكی شاژن، ژەهری هەنگ و …….)، وە هەرجۆرێكیش لە ڕەنگدا -بە واتای شێوە- جیاوازن (كراوە، ڕەنگ تاریك، سپی، بێ ڕەنگ و ئەوانی تر) ئەمەش بە پێی سەرچاوەی شیلەو توخمی هەنگەكە، بەو جۆرە ڕستەی (شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ) ئەوەی لە كۆن و نوێدا زانراوە لە خۆ دەگرێت.

فتبارك الله احسن الخالقین.