چاو

بسم الله الرحمن الرحیم

یەكێك لە دەروازەكانی مرۆڤ بۆناسینی بوونەوەر و نیعمەتێكی تری پەروەردگار بەسەر مرۆڤ و زۆرێك لە زیندەوەرەكانیەوە (چاوە)كە ئەمیش دیسان یەكێكە لە هەستەوەرەكان و ئامێری بینینە, كە لە گۆیەكی بچووك پێك دێت بارستاییەكەی نزیكەی (8گم)ە و تەنها لە یەك چین لە چینەكانی تۆرەی چاودا نزیكەی (500,000000) پێنج سەد ملیۆن خانەی بینایی (Rods and cons photo receptors) هەیە.
پێَشوەخت پێویستە ئەوە بزانین كە چاو بۆ ئەوەی بتوانێت تەنێك ببینێت پێویستە لەو تەنەوە شەپۆلێك (رووناكی یەك) دەربچێت و بكەوێتە سەر چاو, وزەی شەپۆلەكەش لە سنوورێكی دیاریكراودا بێت كە تایبەتە بە چاو (وەك لەمەودوا باسی لێوە ئەكەین) و چاویش بتوانێت هەستی پێ‌ بكات.

(هەر بۆیە لە ژوورێكی تاریكدا هیچ شتێك نابینین, چونكە لە تەنەكەوە رووناكی یەكە دەرناچێت تا بكەوێتە سەر چاومان و هەستی پێ‌ بكەین)
ئەو شەپۆلانەش شەپۆلە رووناكییەكانن, كە كۆمەڵە شەپۆلێكن پێویستیان بە ناوەندی ماددی (رەقی, شلی, گازی, پلازما) نی یە بۆ گواستنەوەیان و خێرایی یان نزیكەی (300,000000) سێ‌ سەد ملیۆن مەترە لە چركەیەكدا, واتە (300,000) سێ‌ سەد هەزار كیلۆمەترە لە چركەیەكدا.
بەڵام ئایا چاوی مرۆڤ هەموو شتێك دەبینێت یان نا؟
ئەگەر هەموو شتێك دەبینێت چۆن؟
وە ئەگەر هەموو شتێك نابینێت بۆ؟
وە ئایا ئەو شتانە چین كە ئەیان بینێت, وە ئەوانەش چین كە نایانبینێت؟
ئەی هۆكاری نەبینینی ئەو شتانە چی یە كە نایانبینێت؟
وە ئەگەر ئەو شتانەشی ببینیایە چی دەبوو؟
وەڵامی ئەم پرسیارانە بەكورتی لێرەدا دەدەینەوە، بەڵام گرنگ ئەوەیە جەنابت (خوێنەری بەڕێز)بەهزر و مێشكت وەڵامەكانی وەربگریت و هەڵیانبسەنگێنیت، تا زیاتر ئەوەت بۆ روون بێتەوە كە پەروەردگار هیچ شتێكی بێ حیكمەت و هەروا دروست نەكردووە و بۆچوون و گریمانەی لەخۆوە دروست بوون و بێخاوەنێتی ئەم بوونەوەرەت لەلا رسواو بێ مانا دەبێت, تێشدەگەیت كە خاوەنی ئەم بیروبۆچوونانە چەند ساویلكە و لە ژیان تێنەگەشتوون و دەشزانیت كە چەندێك بیروهۆش و عەقلیان كۆت كردووە و هەرگیز بەكاری ناهێنن ئەگینا خاوەن بیرێكی لەوشێوە نەدەبوون.
وەڵامی پرسیاری یەكەمی سەرەوە (نەخێرە).
چونكە چاوی مرۆڤ هەموو شتێك نابینێت و توانای چاوی سنوردارە, وە بۆ دوورییەكی كەمیش دەبینێت ئەگەر بێت و بەراوردی بكەیت لەگەڵ چاوی هەندێك گیانداری تری وەكو باڵندەكان ،
بۆ نموونە بەراوردی چاوی هەڵۆیەك بكەین لەگەڵ چاوی مرۆڤدا،

هەڵۆ لەو ناوەندی ئاسمانە و لە بەرزایی هەزارەها مەترەوە لەناو كێڵگەیەكدا نێچیرەكەی خۆی بەدی دەكات و بەشێوازێكی وا ئەندازەیی و بەقیاسێكی وا هەڵدەكوتێتە سەرنێچیرەكەی كە بەسانتیمەتر هەڵە ناكات،
خۆ ئەگەر چاوی مرۆڤ بۆ ئەودوورییە زۆرە بەكاری بهێنێت، بەدڵنیاییەوە هیچ شتێك بەوقەبارە نابینێت،(ئەمە بەگوێرەی مەودای بینینەوە)،خۆ ئەگەر لە توانای بینین بكۆڵینەوە لەدوورییە كەمەكانیشدا (تەنانەت چەندسانتیمەترێكیش بێت) هێشتا هەر هەموو شتەكان نابینێت، چونكە ئەم ئەندامەی تری لەشیش وەكوو هەموو ئەندامەكانی تر (بەتایبەتیش هەستیارەكان) توانای كاركردنی سنووردارە.

((خوێنەری بەڕێز, بۆئەوەی بەشێوەیەكی كرداری و بەتاقیكردنەوەیەكی سادە دڵنیا بیت لەوەی كە چاوی تۆ زۆر شت نابینێت و بوونیشیان هەیە، كۆنترۆڵێكی تەلەفزیۆن یان كۆنترۆڵی هەرئامێرێكی تر بهێنە و دەست بنێ بە یەكێك لە دوگمەكانیدا و سەرنجی بدە، 

بەدڵنیاییەوە هیچ رووناكیجیەكی دەرچووی لێوە نابینیت، بەڵام هەر هەمان كۆنترۆڵ كامێرایەكی ڤیدیۆ یان كامێرای مۆبایلێكی بخەرە بەردەم و لە كامێراكەوە دیقەت بدە، دەبینیت كە چۆن رووناكی یەكی مۆرباو لەدایۆدی كۆنترۆڵەكەوە دەردەچێت.
ئێستا بەشێوەیەكی كرداری زانیت كە رووناكی و تیشكێك هەیە كە بەچاوت نەتبینی بەڵام بەهۆی ئەو ئامێرە سادەوە بینیت.))

بۆ ئەوەی كرداری بینین فەراهەم بێت (بۆبینینی هەر تەنێك) پێویستە دوومەرج بێتە دی،
مەرجێكیان پەیوەستە بە هەستیاری چاوەوە بۆ رووناكی لە رووی درێژی شەپۆل و توندی رووناكی یەكەوە،
مەرجی دووەمیش پەیوەستە بەكارلێكی ئەو رووناكی یەوە كە بەر تەنەكان دەكەوێت.
بەپێی مەرجی یەكەم:
بۆ ئەوەی ئەو تەنانە ببینرێن پێویستە درێژی شەپۆلەكانیان لەنێوان (380 تا 780) نانۆ مەتردا بێت، وە بۆ ئەوەی چاو توانای جیاكردنەوەی شتەكانی هەبێت پێویستە توندی رووناكی یەكانیان لە نێوان (0,0000007 تا 16 ) ئەمپێردا بێت.

وە بۆ مەرجی دووەم (كارلێكی رووناكی یە بەركەوتووەكان بە تەنەكان), راستی یەكی زانستی هەیە كە دەڵێت:
پێویستە درێژی ئەو تەنە لە (40) بەش لە ملیۆن بەشی سانتیمەترێك واتە لە (0,000040 سم ) درێژتر بێت هەتاوەكو چاو بتوانێت بیبینێت.
كە بوونی تەنۆلكەی وا بچووكیش شتێكی سەرسوڕهێنەر نیجیە چونكە بە ملیارەها تەنۆلكە و زیندەوەر هەیە لە چواردەورماندا كە درێژییان لەم پێوانەیە كەمترە.
زانایان دەڵێن جیهانی نەبینراو زۆر گەورەتر و فراوانترە لە جیهانی بینراو.
كەواتە بوونی جیهانی نەبینراو بووەتە راستییەكی گومان هەڵنەگر و بواری موجادەلەكردنی تێدا نەهێشتۆتەوە.
ئێستا گەشتینە ئەو راستی یەی كە هەموو ئەو شتانەی چاوی مرۆڤ ئەتوانێت لە ژیاندا و (لەم جیهانەدا كە ڕێی پێدراوە) بە چاوی ئاسایی بیبینێت شەپۆلەكانیان لە نێوان (400 نانۆمەتر) تێناپەڕێت,
كە ئەمیش كۆمەڵە شتێكی زۆر كەم ئەگرێتەوە لەچاو ئەوشتانەی كە لە بوونەوەردا بوونیان هەیە.
ئێستا بۆمان دەركەوت كە توانای بینینی مرۆڤ سنوردارە،
بەڵام لێرەدا پێویستە هەڵوێستەیەك بكەین و تێفكرێین لەم دۆزینەوە نوێ‌یانەی زانست كە پەروەردگار لە قورئانەكەیدا پێش زیاد لە( 1400)ساڵ ئاماژەی پێكردووە و فەرمویەتی: (فلاأُقسِمُ بِما تُبصِرون ۆما لاتُبصِرون)
واتە: سوێند بەو دروستكراوانەی كە دەیبینن و ئەوانەش كە نایبینن، كە ئەمەش سوێند خواردن دەگرێتەوە بە هەموو دروستكراوەكانی، وە ئاماژە دانیشە بەوەی كە دروستكراوگەلێك هەن كە ئێوە نایبینن.
ئێستا بۆمان دەركەوت كە توانای بینینی مرۆڤ سنووردارە بەڵام ئەم سنوورداركردنەش لە پێناوی فەراهەم هێنانی ژیانێكی گونجاوە بە مرۆڤ و بۆ كۆت كردنی نی یە و لەبەر بێ نرخێتی نی یە، بەڵكو هەموو ئەم سنورداركردنانە لە ژیانی مرۆڤدا و لە كار و فەرمانی ئەندامەكانیدا لەبەر بەڕێزییەتی لەلای پەروەردگار چونكە خۆی دەفەرموێت: (ولقد كرمنا بنی أدم)
واتە: بەڕاستی ڕێزمان لە نەوەكانی ئادەم(مرۆڤ)ناوە.
دوای خوێندنەوەی بابەتەكەش بەتەواوەتی بۆت دەردەكەوێت كە ئەگەر توانای بینینی (چاوت) سنووردار نەبوایە چ ژیانێكت دەبوو، وە ئەوكاتەش تێدەگەیت كە سنووردار كردنی ئەم ئەندامە گرنگەی لەشت بۆ خۆشگوزەرانی جەنابتە !!!
دۆزینەوەی ئەم راستیەش (سنورداری چاو) یەكێكی ترە لە دۆزینەوە گرنگەكانی زانست بەڵام بە زیاتر لە هەزار ساڵ لە دوای ئاماژە پێكردنیەوە لەلایەن دروستكەر و فەراهەم هێنەری مرۆڤەوە لە قورئانە پیرۆزەكەیدا، وەكو دەفەرموێت:
(انە یراكم هو وقبیلە من حیث لاترونهم)الاعرف-27
واتە: شەیتان ودارو دەستەكەی ئێوە دەبینن بەڵام ئێوە ئەوان نابینن.
لە تەفسیری (مفاتیح الغیب)ی ئیمامی رازیدا و لە تەفسیری ئەم ئایەتەدا هاتووە كە:
خوای گەورە تیشكی چاوی جنۆكەی بەهێزكردووە و بەهێزی دەكات، خۆ ئەگەر خوای پەروەردگار هێزی چاوی ئێمەی بەهێز بكردایە ئەوا ئێمەش ئەوانمان دەبینی هەروەكو چۆن لەنێوانی خۆماندا یەكتری دەبینین.
خوێنەری بەڕێز:
دیسان لێرەدا و بە ئاشكرا دەبینیت كە خوای گەورە ئاماژەی كردووە بەوەی كە شتانێك هەیە و مرۆڤیش نایانبینێَت، واتە بەمرۆڤەكان دەڵێت بونەوەر هەر ئەوەندەی دروستكراو تێدا نی یە كە ئێوە دەیبینن بەڵكو زۆر شت هەن كە ئێوە نایانبینن هەروەك دەفەرموێت (فَلا أُقسِمُ بما تُبصِرون ۆما لاتُبصِرون)
واتە: (: سوێند بەو دروستكراوانەی كە دەیبینن و ئەوانەش كە نایبینن، كە ئەمەش سوێند خواردن دەگرێتەوە بە هەموو دروستكراوەكانی، وە ئاماژە دانیشە بەوەی كە دروستكراوگەلێك هەن كە ئێوە نایبینن)
بەڕێزم بالێرەدا هەڵوێستەیەك بكەین و پرسیارێك لە خۆمان بكەینك
ئایا ئەگەر خاوەنی ئەم وتەیە (خودا) نی یە چۆن پێش زیاد لە هەزار ساڵ لەم زانست و پێشكەوتنە پەی بە راستی یەك بردووە كە وردترین و هەستیارترین ئامێری دەوێت بۆ قسە لێكردنی, بەتایبەتیش لەو كاتەدا كە ئەوەی پێی بڵێی زانست و تەكنەلۆژیا بوونی نەبووە ؟!!!
هەروەها پێغەمبەری پێشەواش (صلی الله علیە وسلم)ئاماژەی بەم راستی یە كردووە و ئەوەشی روون كردوەتەوە كە سنووری كاركردنیشی(چاو) تایبەتە بەم جیهانەوە و توانای كاركردنی لە جیهانێكی تردا (وەكو پاشەرۆژ) نی یە، وەكو دەفەرموێت:
…….ثم انطلق بي حتى اِنتهى بي اِلى سدرة المنتهى وغشيها ألوان لاادري ماهي ثم أدخلت الجنة………..)
واتە پاشان بردمیان هەتا لەكۆتاییدا گەیاندمیانە سیدرەتولمونتەها كە بەكۆمەڵە رەنگێك داپۆشرابوون نازانم چۆن بوون پاشان خستمیانە بەهەشتەوە ……
دەبینین لێرەدا پێغەمبەر (صلی الله علیە وسلم) ئاماژە دەدات بەوەی كە ئەو رەنگانەی لەوێ بینیونی نازانێت چۆن بووە، واتە نە سەوز و نە رەش و نە سپی و نە زەرد و نە نە نە …, هیچ رەنگێك لەو رەنگانە نەبوون كە لە ژیانی دونیادا بونیان هەیە،
چونكە ئەم رەنگانەی دونیا بەم توانا دیاریكراوەی ئێستای چاو دەبینرێن بەڵام لەوەندە رەنگە زیاتر چاو ناتوانێت بیانبینێت لەم جیهانەدا,
چونكە هەریەكێك لەو رەنگانە درێژە شەپۆلێكی جیاواز ئەنوێنێت و دیارە ئەو درێژە شەپۆلانەی ئەوێ‌ لە سنوورە رێپێدراوەكەی چاوی دونیای مرۆڤ بەبووە, بەڵام بە گۆڕانی جیهانەكە خوای گەورە توانای هەموو ئەندامەكانی لەش بە گشتی و ( توانای هەستەوەرەكانیش بەتایبەتی ) دەگۆڕێت تاوەكو لەگەڵ ژیانی ئەو جیهانەدا بگونجێت كە پێویستە تیایدا بژی،
بۆ نموونە وەكو جیهانی پاشەڕۆژ (دوای مردن)كە ژیانێكی هەمیشەیی یە لە جیهانێكی دیاریكراودا و ژیانە لەسەر هەسارەیەكی تری جیاواز لەم هەسارەی زەوی خۆمان و لەژێر ئاسمانێكی تری جیاواز لەم ئاسمانەی خۆمان، وەكو خوای گەورە دەفەرموێت:
(يوم تبدل الارض غير الارضِ والسمواتِ وَبَرَزوا لِله الواحدِالقَهار)
واتە:
جا لەبەر ئەوەی زەوی و ئاسمانەكان دەگۆڕێن و ئەم زەوی و ئاسمانانە نین كەواتە ئەو جیهانەش جیهانێكی جیاوازە, بۆیە زۆر بیرمەندانەیە و بگرە پێویستیشە و دەبێت توانا و قەبارە و سنوورەكانی ئەندامەكانی لەشی مرۆڤیش بەگوێرەی ئەو ژیان و شوێنەش بگۆڕێت و بگونجێت،
خوای گەورە و پێغەمبەرەكەشی(صلی الله علیه‌ وسلم) بەئاشكرا ئاماژەیان بە م گۆڕانكارییانە كردووە كە لە ئەندامەكانی لەشی مرۆڤدا هەر لەچاو و پێست و باڵاو توانای جەستەیی و سیفەتە فسیۆلۆجی یەكانی مرۆڤ، بەڵام ئێمە لێرەدا باسی تواناكانی چاو دەكەین لەبەرئەوە تەنها بەڵگە لەسەر ئەو دەهێنینەوە, وەكو كردگار دەفەرموێت:
(فَكَشفنا عَنكَ غِطاءَكَ فبصَرُكَ اليوم حديد)
واتە: پەردەی كەم توانایی سەر چاوەكانتمان لاداو ئێستا چاوت تەواو بەهێز و بینایە.
خوێنەری بەڕێز:
تەنها تۆزێك بیر بەكار بهێنە بەئاشكرا هەست دەكەیت كە پەروەردگار ئاماژە دەكات بەوەی كە لە ژیانی دونیادا پەردەیەكی سنورداركردن دراوە بەسەر چاودا
(ئەویش توانای بینینەكەی بوو لەنێوان 380 تا 780نانۆمەتر)،
وا ئێستا ئەو سنورداركردنە لادەبەین و دەتوانیت هەموو شتێك لەوانەی كە لە ژیانی دونیادا نەتدەبینین و بە غەیب (میتافیزیك)ت دەزانی و باوەڕت پێ نەدەكرد بە ئاشكرا دەیان بینیت.
لە سەرەتاوە ئاماژەمان دا بەوەی كە مرۆڤ بەهۆی رووناكی یەوە تەنەكان دەبینێت، كە ئەویش شەپۆلی كارۆموگناتیسین و پێویستیان بە هیچ ناوەندێك نییە بۆ گواستنەوەیان, بەڵكو هەركاتێك بە هەر ناوەندێكی مادیدا بڕوات خێراییەكەی كەم دەكات و بە بۆشاییەكاندا خێراتر و باشتر گوزەر دەكات.
با ئێستا ئەگەرەكانی بوونی پێچەوانە بكەینەوە:
واتە ئەگەر بهاتایەو پێویستی بە ناوەندی ماددی هەبوایە بۆ گواستنەوەی لە شوێنێكەوە بۆ شوێنێكی تر (وەكو دەنگ كە پێویستی پێیەتی) چی ڕووی دەدا؟
ئەی ئەگەر چاوی مرڤ زیاتر یان كەمتر لەو سنوورەی كە بۆی دانراوە ببینایە یان لەو درێژییەی كەتەنەكان پێوستە هەیان بێت (وەكو ئاماژەمان پێكرد) بچوكتری ببینیایە چی رووی ئەدا؟
خوێنەری خۆشەوست:
ئێستا وەڵامی ئەو پرسارانەی سەرەوەت دەست دەكەوێت و بەئاشكرا هەست بە دانایی و زانایی و كار بەجێی دروستكارەكەی دەكەیت و باوەڕ ناكەم بتوانیت رێگە بدەیت بە عەقڵت كە جگە لەداننان بە بوونی پەروەردگارێكی كار جوان و بەدیهێنەر هیچ هۆكارێكی تر بۆ دروست بوونی ئەم دروستكراوەش بڕیار بدات, چونكە بۆت دەردەكەوێت ئەوە گاڵتەجاڕی یەكە كە هەرگیز بە عەقڵ و ژیریی هیچ ژیرێكدا نایەت و لە باوەڕیاندا جێگای نابێتەوە.
ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە ئێمە جگە لە لایەنە فیزیاوی یەكەی زیاتر (ئەویش بەشێكی كەمی لایەنە فیزیاوی یەكەی)لایەنەكانی تری دروست بوونی ئەم دروست كراوەمان لێك نەداوەتەوە،

بۆ نموونە لایەنی دروست بوونی (بایۆلۆجی) و پێكهاتە مادییەكەی (كیمیایی) و شێوە ئەندازەیی یەكانیان.
ئێستا ئەگەر تەنها یەكێك لە پارچە پێكهێنەرەكانی چاو باس بكەین كە ئەویش هاوێنەی چاوە (عدسە العین) و لە كارەكەی ورد بینەوە دەبینین كە:
ئەم پارچەیە (عەدەسەی چاو) هەموو ئەو رووناكی یەی كە لە هەموو لایەكەوە و لە هەموو تەنەكانەوە دەكەونە سەرچاو كۆی دەكاتەوە و دەیخاتە سەر تۆڕەی چاو و لەوێشەوە بەهۆی دەمارەكانی چاوەوە دەگوێزرێنەوە بۆ مۆخ، بۆ ئەوەی مرۆڤ بتوانێت بیانناسێتەوە .
ئەم هاوێنانە وەكو هەموو هاوێنە ئاسایی یە شووشەكانی ژیانی رۆژانەمان كاتێك كۆمەڵە رووناكییەك پیایدا گوزەر دەكەن هەموویان لە خاڵێكدا كۆدەكاتەوە كە پێی دەوترێت تیشكۆ (واتە خاڵی كۆكردنەوەی تیشكەكان), كە ئەم كۆمەڵە تیشكە كۆكراوە لەو خاڵەدا دەبێتە وێنەی تەنەكە.
وە بەماوەی نێوان دووری نێوان هاوێنەكە و تیشكۆكەش دەوترێت دوورە تیشكۆ.
ئێستا ئەگەر تیشكۆكە (وێنەكە) بكەوێتە سەر تۆڕەی چاو ئەوا وێنەكە بە شێوەیەكی ئاسایی ئەبینرێت و دوورە تیشكۆیەكی ئاسایی هەیە،
خۆ ئەگەر دوورە تیشكۆكەی كەمێك كەمتر بوو لە ئاسایی, واتە ئەگەر تیشكۆكە (وێنەكە) كەوتە بەردەمی تۆڕەی چاو,
یان ئەگەر دوورە تیشكۆكە كەمێك گەورەتر بوو لە ئاسایی واتە تیشكۆكە (وێنەكە) كەوتە پشتی تۆڕەی چاوەوە,
ئەوكاتە وێنەیەكی شێواو دروست دەبێت و پێویستە هاوێنەی شوشەیی (چاویلكە) بەكار بهێنرێت بۆ راستكردنەوەی ئەو هەڵانەی كە لە چاوەكەدا روویداوە.
ئەمە ئەگەر تەنها كورتی یەك یان زیادی یەكی كەم لە دوورە تیشكۆی هاوێنەی چاوەكەدا روو بدات (كە بەشێكە لە پێكهنەرەكانی چاو) ئاوا كاری چاو دەشێوێت!!!!!,
ئەی پارچەكانی تری پێكهێنەری چاو؟ ئەی شێوەی ئێستای هەموویان؟ ئەی ئەگەر گۆڕانێكی كەم لە پێكهاتەكانیان یان لە شێوەكانیان روویدا چی روو ئەدات؟

كاتی زانینی وەڵامی پرسیارەكانی پێشەوەمانەوە:
ئەگەر بهاتبایەو رووناكی وەكو( دەنگ) پێویستی بەناوەندی ماددی بوایە ئەوكاتە هیچ شتێك لەسەر گۆی زەوییدا نەدەبینراو بەدڵنییایشەوە ژیان دروست نەدەبوو،
چونكە سەرچاوەی رووناكی زەوی ئەو رووناكیەیە كە لە خۆرەوە دێت و ئەوەش دەزانین كە لە دەرەوەی بەرگەهەوای زەوی هەتا خۆر بۆشاییە و هیچ ناوەندێكی ماددی (گازی و شلی و رەقی) بوونی نی یە، ئەو كاتە رووناكیەكە ناوەندە مادییەكەی دەست نەدەكەوت كە پێویست بوو بۆ ئەوەی لە خۆرەوە بیگوێزێتەوە بۆ زەوی ئەویش خۆی نەیدەتوانی بمانگاتێ و دواجار چاویش هیچ شتێكی نەدەبینی،
چونكە هەموو تەنێك بۆ ئەوەی چاو بیبینێت پێوستە رووناكی یەكی لێوە دەربچێت (ئیتر ئەو رووناكی یە چ هی خۆی بێت یان بكەوێتە سەری و بیداتەوە) و بكەوێتە سەر چاو و وزەكەش لەو سنورەدا بێت كە ئاماژەمان پێكرد ئەوسا چاو دەتوانێت بیبینێت.
نەگەیشتنی رووناكی بە زەوی تەنها ئەو زیانەی نی یە كە بینایی نامێنێت بەڵكو ئاشكراشە كە سەرچاوەی ژیانی هەموو رووەكەكان (بەهۆی كرداری رۆشنە پێكهاتنەوە ) و هەموو زیندەوەرەكانی تری سەر زەویش رووناكی خۆرە، بۆیە هەر بەیەكجاری ژیان لەسەر زەوی دروست نەدەبوو،
كەواتە و بەكورتی:
تەنها پێویست بوونی رووناكی بە ناوەندی گوێزەرەوە مانای نەمان و بگرە هەر دروست نەبوونی ژیان بوو لەسەر هەسارەكەتدا(زەوی).
باشە وائێستا پەروەردگار بە میهر و دانایی خۆی رووناكی ناچار بە ناوەندی ماددی نەكردووە بۆ رۆشتنی (وەكو دەنگی ناچار كردووە) و بە ئاسانی و بە نزیكەی (8 دەقیقە) لە خۆرەوە دەگاتە سەر زەوی و بە ملیۆنەها و بگرە بە ملیارەها درێژە شەپۆلی جیاواز دەنێرێت بەڵام بواری بە ئێمە داوە تەنها نزیكەی (400نانۆمەتری) لێ ببینین كە رێژەیەكی زۆر كەمە بە بەراورد بە هەموو ئەو درێژە شەپۆلانەی كە لە رووناكی خۆردایە.
چونكە ئەگەر بهاتایە و لەسەرووی یان لەخوارووی سنوورەكەی چاوی خۆمان بمانبینایە(واتە ئەگەر چاومان درێژەشەپۆلی زیاتری ببینایە) ئەوكاتە ژیانمان نەدەگوزەرا بۆچی؟
ئێستا خۆت بخەرە ئەو واقیعەی كە چاوت بتوانێت لەو سنوورە زیاتر ببینێت!
هەر لەگەڵ هەڵهێنانی چاوتدا بە ملیارەها تەنۆلكەی بچوكی گەردەكانی هەوا و گیانلەبەرانی قەبارە بچوك و بە ملیۆنەها شەپۆلە كارۆموگناتیسی یەكانی وەكو شەپۆلەكانی ئەو هەموو تەلەفزیۆنە ناوخۆیی و ئاسمانییەكان و ئەو هەموو رادیۆ ناوخۆیی و ئاسمانی یەی كە بە ئامێری سەتەلایتەكانمان هەستیان پێ دەكرێت و وەردەگیرێن و هەموو شەپۆلەكانی ئامێرە بێ تەلەكانی مۆبایل و دەزگا هەواڵگرییەكان و هەموو شەپۆلەكانی ئەنتەرنێت و………هتد كە هەر یەكەیان بە ئاڕاستەیەك و هەریەكەیان بە شێوەیەك دەجووڵێن و دەلەرێنەوە و بەناویەكدا دەچن و گوزەر دەكەن, بەرچاوت دەكەوتن،

 

بەمەش بەدڵنیاییەوە نەتدەتوانی تەنها لە دووری مەترێك لەخۆت هیچ شتێك ببینیت و ئەو كاتە دروستكراوێك نەدەبویت وەكو ئێستا و نەتدەتوانی بڕوانیتە جوانییەكانی ژیان.
بەڵام بەم سنورداركردنە توانیوتە ئەوپەڕی چێژ لەم ژیانە وەربگریت و هەموو ئەوانەی كە پێویست بوو بیانبینیت دەیانبینیت بەچاوی ئاسایی و پاشان هەر پەروەردگار ئەو توانایەشی بەخشیوە بە مرۆڤ كە بتوانێت مەوداكانی بینینی خۆی فراوان بكات (بەوەندەی كە زاتی خۆی بیەوێت) بەهۆی ئامێرەكانی وەكو (مایكرۆسكۆب) بۆ تەنۆلكە و گیاندارە وردەكان و (تەلەسكۆب) بۆ هەسارە و گەلە ئەستێرە گەورەو دوورەكان.
كە بەمەش بەشێوەیەكی كرداری (پراكتیكی) هەست دەكات كە تەنها خۆی نییە لەم ژیانەدا و زۆریشن ئەو شتانەی كە بوونیان هەیە و ئەم ناتوانێت بیانبینێت و دەبێت دان بەبوونیشیاندا بنێت.
لە كۆتاییدا هیوام وایە ئێستا بەوپەڕی یەقین و دڵنیایی یەوە ئەم گوتەیەی پەروەردگار وەربگریت كە دەفەرموێت:
(لاتُدڕكُهُ اڵابصار ۆهۆ یُدڕكُ اڵابصار وهو…. )
واتە:
چاوەكان ناتوانن زاتی پەروەردگار ببینن و زاتی خۆیشی دەتوانێت هەموو چاوەكان ببینێت و .

 هەڵێنجان

خوێنەری بەڕێز:
لەكۆتایی خوێندنەوە و بیركردنەوەمان لە هەردوو دەروازەكەی تێگەیشتن لە بوونەوەر (چاو و گوێ) پێویستە ئەم راستی یانە دەستكەوتمان بێت.
1) شتێكی بەڵگە نەویستە, مادام هەریەكە لە توانای كاركردنی چاو و گوێ سنوردارە, كەواتە جێگا و شوێنی چاو و گوێش لە مۆخدا سنوردارە، ئەمەش واتە دیسان توانا و شوێن و جێگای بیر و خەیاڵی و دواجاریش ژیری مرۆڤیش سنوردارە و ناتوانێت لەو سنورەی خۆی دەربچێت,
كە ئەمەش دەستگیرۆیمان دەكات دەكات بەرەو باوەڕبوون بە شتە نەبینراوەكان {(غەیبیات) یان (میتافیزیك)} و بەڵكو بەرەو باوەڕبوونی تەواو بە بوونی خوای پەروەردگار, كە زاتێكە هیچ شتێك لەو ناچێت و هیچ چاوێكیش نایبینێت لەم دنیایەدا.
2) دەمانگەیەنێتە ئەو راستی یەی كە ئەم قورئانە و ئەم ئیسلامە لەلایەن پەروەردگاری دروستكەری بوونەوەرەوە نێردراوە و وەكو ئاینەكانی تری مرۆڤ داهێنراوی مرۆڤ نی یە و مرۆڤیش دەستكاری نەكردووە, تەنانەت نێردراوەكەش بە گەیاندنی پەیامەكە كە (محمد)ە (صلی الله علیه‌ وسلم ) نەیتوانیوە دەستكاری پیتێكی بكات و راستگۆ و دەستپاك بووە لە گەیاندنیدا وەكو چۆن كە پێی سپێردراوە,
ئەگەر نا بە زیاد لە هەزار ساڵا پێش ئەم هەموو تەكنۆلۆژیایەی ئێستا چۆن دەیتوانی درك بەو راستی یەكان بكات,
ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە سەردەمانێكی زۆر دژایەتی ئیسلام دەكرا لەسەر راستی یەكانی و ئەویش هەر تەحەددای دەكردن و هیچ كەسێكیش لە پێناوی هێنانی خەڵكی بۆ ناو ئەم ئاینە و پتەوكردنی و رازیكردنی زۆرینە و دەسەڵاتدارانی سەردەم نەیتوانی تەنازول لە یەكێك لەو راستی یانە بكات, تا پێشكەوتنی زانیاری گەیاندنیە ئەو راستی یەی كە ئیسلام هێنابووی.