و/ خالد حسن
وه‌سفه رِووكه‌شی و ناوه‌كیيه‌كانی قۆناغه‌كانی كۆرپه‌له له قورئانی پیرۆزدا:
پرۆفیسۆر(مارشال جۆنسوَن) سه‌رۆكی به‌شی توێكاری و به‌رِێوه‌به‌ری په‌یمانكای (دانیال) له زانكۆی (تۆماس جیفرسوَن) له (فلادلفیا)ی ولاًته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا.
Dr. E. Marshall Johnson is Professor Emeritus of Anatomy and Developmental Biology at Thomas Jefferson University, Philadelphia, Pennsylvania, USA. There, for 22 years he was Professor of Anatomy, the Chairman of the Department of Anatomy, and the Director of the Daniel Baugh Institute. He was also the President of the Teratology Society. He has authored more than 200 publications.
بۆ خۆ ئاماده‌كردن بۆ كۆنگره‌ی هه‌شته‌می ئیعجازی پزیشكی قورئان وسوننه‌ت، پێش به‌ستنى كوَنگره‌كه، لیژنه‌یه‌كیان بوَ تایبه‌ت كردین بوَ لێكۆلینه‌وه‌ى بابه‌ته‌كان. یه‌كه‌مین كه‌س كه پێی گه‌يشتین ئه‌م پرۆفیسۆره بوو.
ئه‌م پروَفیسوَره ده‌ستی به پرسیاركردن كرد و وتی: بابه‌تی ئه‌م لیژنه‌یه‌مان چیيه؟
ئێمه‌ش وه‌لاَممان دایه‌وه كه بابه‌ته‌كه‌مان بریتيیه له لێكۆلینه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی نێوان زانیاریه‌كانى قورئان و سوننه‌ت پێش (1400) ساڵ له‌گه‌ڵَ زانسته نوێیه‌كانى ئه‌مرِوَ.
– ئينجا وتی باشه وه‌كو چی؟
– وتمان: بۆ نموونه زانست ده‌ڵێت مرۆڤ قۆناغ به قۆناغ له‌سكی دایكيیدا دروست ده‌بێت, قورئانی پیرۆزیش پێش (1400) ساڵ، هه‌مان ئه‌و قۆناغانه‌ی باس كردووه.
له‌و كاته‌دا پرۆفیسۆ دانیشتبوو, به‌لاَم هه‌ر كه ئه‌مه‌ى بیست هه‌ستایه سه‌ر پىَ و به توندى سىَ جار وتى شتى وانابێت.
ئێمه‌ش پێمان وت: دانیشه دكتوَر..!!
– وتى: نا دانانیشم ئه‌مه چ قسه‌یه‌كه ئێوه ده‌یكه‌ن؟
– له رِاستیدا ئێمه ده‌مانزانی بۆچی به‌و جۆره هه‌ڵوێستی وه‌رگرت, چونكه ئه‌و یه‌كێكه له زانا ناوداره‌كانی ئه‌مریكا. باش ده‌زانێ له‌دوای داهێنانی وردبین له‌سه‌ده‌ی شانزه دا, تێكرِاى پزیشكه‌كان به‌درێژایی سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌یه‌م, برِوایان وابوو مرۆڤ به ته‌واوی له‌ناو گیانداری مه‌نه‌وی دا, (واته له نوتفه‌ی پیاودا) دروست ده‌بێت وه‌ك لهم شێوه‌یه‌دا دیاره:
پزیشكه‌كان له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌و شێوه‌یه وێنه‌یان كێشاوه تا ده‌ری بخه‌ن مرۆڤ به‌ته‌واوی له‌ناو گیانداری مه‌نه‌ویدا دروست ده‌بێت, ئه‌م بوَچوونه‌ش هه‌تا سه‌ده‌ی هه‌ژده‌هه‌م به‌رده‌وام بوو.
به‌لاَم هه‌ر كه هێلكه له سه‌ده‌ى هه‌ژده‌هه‌م دا دوَزرایه‌وه, هه‌موو زاناكان بوَچوونیان گۆرِی و وتیان: مرۆڤ به‌ته‌واوی له هێلكه‌ی ئافره‌تدا دروست ده‌بێ, چونكه هێلكه له گیانداری مه‌نه‌وى گه‌وره‌تره, به‌وه‌ش رِۆڵی پیاویان فه‌رامۆش كرد هه‌روه‌ك چۆن له‌سه‌ده‌ی هه‌ڤده‌یه‌مدا رِۆڵی ئافره‌ت فه‌رامۆش كرا, وه تا ناوه‌رِاستی سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌م زاناكان نه‌یان توانی درك به‌ورِاستیيه بكه‌ن, كه مرۆڤ قۆناغ به قۆناغ گه‌شه ده‌كات.
له‌به‌رئه‌وه كاتێك كه به پرۆفیسۆر مارشاڵ جوَنسن وترا, ئه‌مه له قورئانی پیرۆزدا (1400)ساڵه باس كراوه.. هه‌ستاو هاوارى ده‌كرد: No,No,No ، ئێمه‌ش چوین به‌ره‌و پیرى و قورئانی پیروَزمان پێشكه‌ش كرد.
پێمان وت: فه‌رموو بیخوێنه‌ره‌وه … ئه‌م ئایه‌ته‌مان بوَخوێنده‌وه:
(مالكم لا ترجون لله وقارا وقد خلقكم أطوارا) سورة نوح الآية 13-14.
واته: ئه‌وه چیتانه له شكۆو گه‌وره‌یی خوا ناترسن؟ له‌كاتێك دا ئێوه‌ى قۆناغ به قۆناغ دروست كردووه.
به زمانی ئینگلیزی واتاكه‌ی خوێنده‌وه، پاشان ئه‌م ئایه‌ته‌مان بۆ خوێنده‌وه: (يخلقكم في بطون أمهاتكم خلقا من بعد خلق في ظلمات ثلاث) (الزمر:6) واته: له سكی دایكتاندا دروستان ده‌كات به چه‌ند قوَناغێك له سێ تاریكاییدا.
ئنجا پرۆفیسۆر دانیشته‌وه و وتی: بێـگومان بۆ ئه‌مه ده‌توانرێت سێ لێكدانه‌وه بكرێت:
یه‌كه‌م: ئه‌وه‌یه رِێكه‌وت بێت.
ئێمه‌ش زیاتر له (25) ده‌قی ئایه‌تی قورئان مان خسته به‌رده‌ستی.
وتمان: ئایا ده‌بێت هه‌موو ئه‌م ده‌قانه رِێكه‌وت بن؟
پاشان قورئانی پیرۆز بۆ هه‌موو قۆناغێك ناوێكی داناوه، نوتفه كه‌واتای تنۆكێكه دوای ئه‌وه (علقة) خوێنی به‌ستووی هه‌ڵواسراو, دوای ئه‌و (مضغة) گوَشت پاره یان شتی جوراو، دوای ئه‌و(عظام) ئێسقان, دوای ئه‌و (كساء باللحم) داپۆشین به گۆشت، ئایا ده‌گونجێت ناو هێنانی هه‌موو ئه‌و قوَناغانه به‌رِیز رِێكه‌وت بن؟
– وتی : نه‌خيَر.
– وتمان: ئه‌ى چی ماوه؟
– وتی: دووه‌م ئه‌وه‌یه, ده‌توانرێت بوترێت: موحه‌مه‌د میكرۆسكۆباتی گه‌وره‌ی له‌لا بووبێت.
– وتمان: تۆ ده‌زانیت زانینی درێژه و ورده‌كاریه‌كانی ئه‌و قۆناغانه كه قورئان باسی لێوه كردوون، به هۆی میكرۆسكۆبی زۆر گه‌وره‌وه نه‌بێت ناتوانرێت بزانرێت، بێگومان كه‌سێكیش ئه‌و میكرۆسكۆبه گه‌ورانه‌ى له‌لا بووبێت پێویسته ته‌قه‌نيیه‌كی زۆر به‌رزی له‌لابوبێت، به جوَرێك رِه‌نگى دابێته‌وه له‌سه‌ر خواردن و خواردنه‌وه‌و جه‌نگ و ئاشتییه‌كه‌ی، و ده‌بێت له‌نه‌وه‌ى پێش خۆی وه‌رى گرتبێت، و بوَ نه‌وه‌ى دواى خوَشى به جىَ هێشتبىَت.
دواى ئه‌وه پرۆفیسۆر ده‌ستى كرده پێكه‌نین …!
– وتی: له‌یه‌كێك له پێشانگاكاندا یه‌كه‌مین (میكرۆسكۆب)م بینی, كه بۆ یه‌كه‌م جار له جیهاندا داهێنرابوو ، ته‌نها له (10) جار زیاتر توانای گه‌وره‌كردنی نه‌بوو، ته‌نانه‌ت نه‌یده‌توانی وێنه‌كه‌ش به رِوونی نیشان بدات، – وتى: نا هه‌رگیز موحه‌مه‌د ده‌زگا و میكرۆسكۆبی له‌لا نه‌بووه، كه‌واته هیچ نه‌ماوه ئه‌وه نه‌بێت كه بڵێین: ئه‌و نێرراوه له لایه‌ن خوداوه. له دواییدا خوى ده‌ستى كرد به‌نوسینى لێكوَڵینه‌وه‌كانى ئیعجازى زانستى و له بوارى قوَناغه‌كانى كوَرپه‌له‌دا توێژینه‌وه‌كانى چرِ كرده‌وه.
له كاتێك دا دكتۆر (كیث مور) و پزیشكه‌كانی تر, باسه‌كانیان له‌سه‌ر رِووی ده‌ره‌وه‌ى كۆرپه‌له بوو, به‌ڵام ئه‌م پێشكه‌ش كردنى لێكوَڵینه‌وه‌كانى له‌سه‌ر وه‌سفه ورده‌كانی قورئانى پیروَز, بوَ شێوه‌ى ده‌ره‌وه‌ى كوَرپه‌له و پێك هاته‌كانى ناوه‌وه‌شى بوو.
یه‌كێك له‌و قسانه‌ى پرِوَفیسوَر مارشاڵ كردى:
[Summary] “The Quran describes not only the development of external form, but emphasizes also the internal stages, the stages inside the embryo, of its creation and development, emphasizing major events recognized by contemporary science.”
له رِاستیدا جگه له‌وه‌ى قورئان رِاڤه‌ی قۆناغه ده‌ره‌كیه‌كانی كردووه، جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌و قۆناغانه‌ش كردوَته‌وه, كه له‌كاتى دروست بوون و گه‌شه‌كردنیدا به‌سه‌ر ناوه‌وه‌ى كۆرپه‌له‌دا دێن، ئه‌مه‌ش بوَ جه‌خت كردنه‌وه‌یه له‌سه‌ر ئه‌و رِووداوه سه‌ره‌كیانه‌ی, زاناكانى ئه‌مرِوَ شاره‌زاى بوون.
مامۆستا عبدالمجید زیندانی : ئه‌م وێنه‌یه‌ی (مضغة) كه ده‌یبینین, له‌و شتانه بوو كه پرۆفیسۆر پێشكه‌شی ده‌كرد و به‌به‌ڵگه ده‌یهێنایه‌وه، زاراوه‌ى (مضغة) شێوه‌ى ده‌ره‌كی كۆرپه‌له‌كه‌مان ده‌داتێ, چونكه وه‌ك ده‌یبینین چه‌ماوه‌یه و له كۆتایی ئه‌و چه‌ماوه‌یه دا شوێنه‌واری جێگا ددان دیاره،(تا شێوه‌ى مضغه كه‌به‌واتای شتی جوراو دێت ببه‌خشێت).
به‌هه‌مان شێوه هه‌ڵئاوسان و چاڵ و چۆڵی و رِوویه‌كی خوارو خێچ شوێنه‌واری جویینیان پىَ به‌خشیوه, كه‌له‌و كاته‌دا (مضغة) ه درێژییه‌كه‌ی ته‌نها 1سم.
ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت برِگه‌یه‌ك له مضغه وه‌ربگرین و به‌شه‌كانى ناوه‌وه‌ى رِاڤه بكه‌ین، ده‌بینین زۆرینه‌ی كۆئه‌ندامه‌كان دروست بوون, وه‌ك له شێوه‌كه‌دا رِوونه.
هه‌روه‌ها له‌و شێوه دیاره‌ى به‌رده‌ممان ده‌بینین, به‌شێك له خانه‌كان درووست بوون، به‌ڵام به‌شه‌كانی تر هێشتا درووست نه‌بوون، خوَ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت وه‌سفی (مضغة) بكه‌ین- ئه‌مانه وته‌ی پرۆفیسۆر جوَنسونن- ده‌بێت چی بڵێین؟ ئایا بڵێین(مخلقة) دروست كراو؟ به‌لاَم ئه‌مه ته‌نها به‌سه‌ر ئه‌و به‌شه‌دا ده‌چه‌سپێت كه درووست بووه، یان بڵێین (غير مخلقة) درووست نه‌كراو؟ دیاره ئه‌مه‌ش ئه‌و به‌شه ده‌گه‌یه‌نێت كه هێشتا درووست نه‌بووه.
– وتی: پێویسته له‌سه‌رمان كه وه‌سفى مضغه بوَ پێكهاته ناوه‌كیه‌كانی، به‌و شێوه‌یه وه‌سف بكه‌ین كه قورئانی پیرۆز وه‌سقى كردووه.
– وه‌ك قورئانى پیروَز فه‌رمویه‌تى ده‌ڵێین: – (ثم من مضغة مخلقة وغير مخلقة)(الحج:5)
پاشان كورته‌ی توێژینه‌وه‌ى هێناو وتی:
پرۆفیسۆر مارشال جونسون:
Also he said: ôAs a scientist, I can only deal with things which I can specifically see. I can understand embryology and developmental biology. I can understand the words that are translated to me from the Quran. As I gave the example before, if I were to transpose myself into that era, knowing what I knew today and describing things, I could not describe the things which were described. I see no evidence for the fact to refute the concept that this individual, Muhammad, had to be developing this information from some place. So I see nothing here in conflict with the concept that divine intervention was involved in what he was able to write.╜
من وه‌كو زانایه‌كى گه‌ردونى ده‌توانم مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ شته‌كان دا وه‌ك خوَى بكه‌م و بیانبینم, ده‌توانم له زانستى كۆرپه‌له‌زانی و گه‌شه‌كردنی زینده‌وه‌رزانی تێ بگه‌م، ده‌توانم له‌و وشانه‌ى قورئانى پیروَزیش تێ بگه‌م كه بۆم وه‌رگێرِرا، هه‌روه‌ك پێشتر نموونه‌كانم بۆ هێنانه‌وه.
گه‌ر وای دابنێن من خۆم خسته ئه‌و كاته‌ى محمد (صلى الله عليه وسلم)ی تیا ژیاوه، و به‌و زانیاریانه‌ى قورئان وه‌سفی شته‌كانم كرد، بێگومان ده‌توانم وه‌سفی شته‌كان وه‌ك خۆی بكه‌م. من شتێك نابینم هۆكارێك نابینم به‌ڵگه‌یه‌ك نابینم, له‌سه‌رئه‌وه‌ى بیرو بۆچوونه‌كانی محمد (صلى الله عليه وسلم) هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه، كه بێگومان ده‌بێ ئه‌و زانیاریه گشت گیریانه له جێگایه‌كه‌وه وه‌رگرتبێت, له‌به‌رئه‌وه هیچ دژایه‌تیيه‌ك نابینم دژایه‌تی چه‌مكی نیگای خوایی بكات.
مامۆستا زندانی: ئه‌مه پرۆفیسۆر (مارشاڵ جۆنسۆن)ه ،كه سه‌ره‌تا به په‌رچدانه‌وه‌ى وته‌كانمان ده‌ستی پێ كرد، به‌ڵام به‌و جۆره كۆتایی پێ هات, كه توێژینه‌وه‌كانی له بوارى ئیعجازدا له چه‌ندین كۆنگره‌دا پێشكه‌ش بكات.
كاتێك پرسیاریشی له‌باره‌ى ئه‌م دیارده‌یه‌وه لێ كرا، ده‌رباره‌ی ده‌رخستنه زانستیه‌كان و راستێتیان له‌وه‌ى له قورئان و سوننه‌ت دا هاتووه به‌م جۆره وه‌ڵامی دایه‌وه :
به‌ڵێ ، بێ گومان ئه‌مه نیگای خواییه، هیچ رِێگایه‌ك له‌به‌رده‌م مرۆڤایه‌تیدا نه‌ماوه، بیانوی پيَ ما بێت بوَ باوه‌رِ نه‌هێنان.
ده‌بێ مرۆڤایه‌تی وه‌ك ئه‌م زانایه دان بنێت به‌وه‌ى كه په‌روه‌ردگار په‌رتوكێكی به زانستی خۆی بۆ محمد (صلى الله عليه وسلم) نیگا كردووه، و به‌ڵێنی به مرۆڤایه‌تی داوه كه ده‌بێت راستێتی زانیاریه‌كانی ناوى رِۆژ له دوای رِۆژ ده‌ربخرێن, تا بسه‌لمێت كه قورئان وته‌ى په‌روه‌ردگاره وه‌ك ده‌فه‌رموێت :
( ولتعلمن نبأه بعد حين) سورة ص الآية 88. واته : له‌مه‌ولا هه‌واڵه‌كانى قورئان ده‌زانن.
وه هه‌روه‌ك ده‌فه‌رموێت : (لكل نبأ مستقر وسوف تعلمون). سورة الأنعام الآية 67.
واته : بۆ هه‌موو هه‌واڵێك كاتێكی دیاری كراو هه‌یه كه رِاستیيه‌كه‌ى ده‌ربكه‌وێت و له‌دوایدا ده‌یزانن.
هه‌روه‌ها ده‌فه‌رموێت:
(وسنريهم آياتنا في الآفاق وفي أنفسهم حتى يتبين لهم أنه الحق أولم يكف بربك أنه على كل شهيد).سورة فصلت الآية 53.
واته: له داهاتوودا به‌ڵگه‌كانی ئێمه له ئاسۆكانی گه‌ردوون دا وه له خودی خۆیان دا نیشانیان ده‌ده‌ین, تا بۆیان ده‌ربكه‌وێت و رِوون ببێته‌وه قورئان هه‌قه و له‌لایه‌ن خوداوه هاتووه، ئایا په‌روه‌ردگارت به‌س نیيه به‌وه‌ى كه‌به‌رِاستی ئاگاداره به‌سه‌ر هه‌موو شتێك دا.
بوَ بینینی فیلمى ئه‌م وتوو وێژه سه‌یری ئه‌م لینكانه بكه:
|
