يا معشر الجن والإنس إن استطعتم أن تنفذوا من أقطار السماوات والأرض فانفذوا‏,‏ لا تنفذون إلا بسلطان

ئایەتی

يا معشر الجن والإنس إن استطعتم أن تنفذوا من أقطار السماوات والأرض فانفذوا‏,‏ لا تنفذون إلا بسلطان …..

جەمال قەرەداغی
ئەو ئایەتە پیرۆزە لە نزیكی كۆتایی نیوەی یەكەمی سورەتی الرحمن دێت ئەو سورەتەی كە پەیامبەری ئیسلام ناوی بووكی سورەتەكانی لێناوە ، ئەو سورەتەی بەو ناوە پیرۆزەی خوای گەورەوە ناو نراوە و ئاماژەی كورت و خێرا دەكات بۆ نومایشكردنی بەشێك لە نیشانەكانی توانا و دەسەڵاتی خۆی وە لاكردنەوەی خێرا بۆ ڕەحمەت و بەزەییەكانی خۆی بۆ مرۆڤ وەك بەدیهێنانی و فێركردنی زانیاریەكان . لە سورەتەكەدا بە شێك لە تواناو دەسەڵانەكانی خوای بە توانا نیشان دەدرێن وەك جوڵەكانی خۆر و مانگ بەو ووردیە بێ‌ هاوتایەی ، وە سوجدە بردنی بەدیهێنراوان بۆ خوای گەورە هەتا ئەستێرە و درەختەكان ، و بەرزكردنەوەی ئاسمان بە بێ‌ ستوونێكی بینراو وە دانانی تەرازووی دادپەروەری لە نێوان مرۆڤەكاندا و داواكردنی بۆ جێبەجێكردنی ئەو دادپەروەریە وزۆری تر لەو بابەتانە هاوڕێ‌ لەگەڵ ئاماژە گەردوونیەكاندا كە زیاد لە 17 ئایەت دەگرنەوە كە هەریەكەیان پێویستی بە ووتارێكی دوور و درێژی وورد دەبێت بەڵام لێرەدا من ئاماژە تەنها بە یەكێك لەو ئایەتانە دەدەم كە ئەویش :
[ يا معشر الجن والإنس إن استطعتم أن تنفذوا من أقطار السماوات والأرض فانفذوا لا تنفذون الا بسلطان‏*‏ فبأي آلاء ربكما تكذبان‏*‏ يرسل عليكما شواظ من نار ونحاس فلا تنتصران ‏(‏..))} {الرحمن‏:33‏ ــ‏35)‏ }.
لە سەرەتادا پێویستە مانا زمانەوانیەكانی بۆ ووشەكانی ئەو ئایەتە پیرۆزانە بحەینە ڕوو وەك :
( نفذ ) لە زمانی عەرەبیدا بە مانای گوێڕایەڵیكردن و بەجێهێنان دێت وەك پەیامبەری ئیسلام موحەمەد ( د . خ ) دەفەرموێت ( نفذوا جیش اسامە ) ، هەروەها بە مانای بڕینیش دێت وەك لەو ئایەتانەدا هاتوە كە لێرەدا مەبەستمانە :‏ إن استطعتم أن تنفذوا من أقطار السماوات والأرض فانفذوا لا تنفذون الا بسلطان‏ واتە ئەگەر توانیتان ( اقطار ) ی زەوی و ئاسمانەكان ببڕن لێرەدا اقطار كۆی ( قطر ) ە كە بە مانای تیرەی بازنە دێت واتە لەم سەری بازنەیەكەوە بۆ ئەو سەری بە مەرجێك بە
چەقدا بڕوات ، جگە لەوە ووشەكە و لێوەرگیراوەكانی لە زمانی عەرەبیدا بە گەلێك مانای تر دێن ، بۆ نمونــــە ( قطران ) بە مانای قیر دێت وەك دەفەرموێــــــــــــت ( سرابیلهم من قطران )، وە ( قطرا ) مانای مسی تواوە دێت وەك خوا دەفەرموێت ( اتونی افرغ علیه قطرا ) الكهف 96 .

( شواڤ ) ، ( الشواڤ ) بە مانای ئاگرێكی بێ‌ دوكەڵ دێت،بەڵام نحاس لە بنەرەِتدا بە مانای ئاگری بێ‌ دوكەڵ دێت هەروەها ناوی توخمێكیشە كە ڕەنگی مەیلە و سورە و توانای پێداكێشان و ڕاكێشانی هەیە و گەیەنەرێكی باشە بۆ كارەبا و گەرمی و دژی داخوراندنە ، وە بەو ناوەوە ناونراوە چونكە لە ئاگرێكی بێ‌ دوكەڵ دەچێت وەك خوای گەورە دەفەرموێت : (‏ یرسل علیكما شواڤ من نار ونحاس‏..(‏ الرحمن‏:35) وە ( نحس ) بە مانـــای دژی ( سعد ) دێت كە دڵخۆشكردنە دێت وەك دەفەرموێت (فی یوم نحس مستمر القمر‏19) ، وە بە مانای شوم یان زۆر سارد دێت وەك دەفەرموێت (فأرسلنا علیهم ریحا صرصرا فی أیام نحسات‏….(‏ فصلت‏:16)‏ .
بە پێی ڕاڤەكارانی قورئانی پیرۆز ئایەتەكانی[ یا معشر الجن والإنس إن استطعتم أن تنفژوا من أقطار السماوات واڵارچ فانفذوا لا تنفذون الا بسلطان‏*‏ فبأی الا‌و ربكما تكذبان‏*‏ یرسل علیكما شواڤ من نار ونحاس فلا تنتصران‏..‏ ‏(‏الرحمن‏:33‏ ــ‏35)‏ ] . ئیبن كەسیر دەفەرموێت كە مانای وایە كە ئەگەر ئێوە دەرچن لە سنور و فەرمانەكانی خوا و دەرباز نابن لە قەڵەمڕەوی خوای گەورە وە لە هەموو شوێنێكدا دەسەڵاتی خوا بو سەرتانەوەیە تەنها بە فەرمانی خوا خۆی نەبێت واتە (الا بسلگان)
ئیبن عەباس دەڵێت ( الشواڤ ) گڕی ئاگرە و دەڵێت ئەوە بە مانای دوكەڵیش دێت ، وە موجاهید دەڵێت ئەوە گڕێكی سەوزی پچڕ پچڕە وە ( ضحاك ) دەڵێت ( شواظ من نار ) بە مانای لێشاوێك لە ئاگر .وە ( نحاس ) ئیبن عەباس دەڵێت دوكەڵی ئاگر .
ئیبن جەریر دەڵێت عەرەب بە دوكەڵ دەڵێن نحاس . تەبەرانی لە زەحاكەوە دەگێڕێتەوە كە نافعی كوڕی ئەزرەق پرسیاری لە ئیبن عەباس كردووە دەربارەی ( شواظ ) ئەویش فەرمویەتی ئاگرێكی بێ‌ دوكەڵە و فەرمووی ڕاست دەكەی ئەی نحاس چییە ؟ ئەویش دەفەرموێ دوكەڵێكی بێ‌ ئاگرە . لە ڕاڤەی الجلالین دا هاتوە كە بۆ ئەو ئایەتانەی پێشوو كە ئەگەر توانیتان لە چوارچێوەی زەوی و ئاسمانەكان دەربچن بە مەبەستی ڕزگاربونتان لە ڕۆژی دوایی و سزا و پاداشت ئەوا دەربچن وە ناتوانن دەرچن بەهۆی هێزەوە نەبێت كە ئەو هێزەشتان نیە .

ئیتر هەروەها ئەو ئایەتانە لە تەفسیرەكانی تری وەك ( فی الظلال ) و ( صفوە البیان ) بۆ ووشەكانی قورئان و ( المنتخب فی تفسیر القران ) بە نزیكی هەموویان بە هەمان ماناكانی پێشوو هاتوون كە لێرەدا مەبەست ئەوە نیە لەم ووتارەدا بەو ڕاڤانە هەموویاندا بچینەوە ئەوەندەی مەبەست دەرخستنی ڕووی زانستی ئەو ئایەتانەیە .
رووی زانستی ئایەتەكان : (‏ یا معشر الجن والإنس إن استطعتم أن تنفذوا من أقطار السماوات واڵارض فانفذوا لا تنفذون إلا بسلطان‏*‏ فبأی الا‌و ربكما تكذبان‏*‏ یرسل علیكما شواض من نار ونحاس فلا تنتصران‏(‏ الرحمن‏:33‏ ــ‏35) .
لەو ئایەتانەدا خوای گەورە ڕووی ووتاری دەكاتە هەردوو ڕەگەزی مرۆڤ و جن وە لاوازییان دەردەخات كە ئەگەر ئەوان بتوانن لە سنورەكانی دەسەڵاتی خوای گەورە بە مانایەكی تر ئەگەر بتوانن لە چوارچێوەكانی زەوی و ئاسمانەكان دەربچن ، كە لێرەدا مەبەستە تواناو دەسەڵاتی بێ‌ سنوری خوا دەربكەوێت بەرامبەر بێدەسەڵاتی مرۆڤ و جن هەردووكیان پێكەوە ، هاوڕێ‌ لەگەڵ دەرخستنی چەند ڕاستیەكی گەردوونی كە مرۆڤ نەیتوانیوە لێی تێبگات تا ئەو چەند دەیەیەی دووایی كۆتایی سەدەی بیستەم و لەو ڕاستیە گەردوونیە زانستیانەش :
• دەرچوون لە چوارچێوەكانی زەوی : ئەگەر مەبەست لەو ئایەتانە ئەوەیە كە بێتوانایی مرۆڤ و جن دەربخات لەوەی كە نەتوانن لە چوارچێوەكانی تەنها زەوی دەربچن وەیان لە چوارچێوەكانی تەنها ئاسمانەكان دەربچن ئەوە هەردووكیان دەگرێتەوە و بۆ هەردووكیان ڕاست دەبێت . بە پێی زانستی نوێ‌ گۆی زەوی خڕی تەواو نیە و لە جەمسەرەكانیەوە داتەپیوە و تێكڕایی تیرەی زەوی دەگاتە 12713 كم و لە لای هێڵی یەكسانیەوە فوو نێكراوە و تێكڕایی تیرەی دەگاتە 12756 كم، وە زۆر ستەمە كە مرۆڤ بتوانێت زەوی ببڕێت لەو لایانەیەوە لە بەر زۆری پەستان و پلەی گەرمی و بە بەردەوامی بەرەو چەقی زەوی هەرچەندە ئەمڕۆ پێشكەوتنی زۆر لە تەكنیكی هەڵكەندن و چاڵكردناهەیە بە مەبەستی گەڕان بە دوای نەوت و گاز و كانزاكاندا بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا مرۆڤ نەیتوانیوە لە 14 كم زیاتر بچێتە خوارەوە بۆ ناو جەرگەی زەوی كە ئەوەش كەمترە لە 2ر.% ی درێژی نیوە تیرەی زەوی !! . ئالەو قوڵاییانەدا ئامێرەكان لە كار دەكەون بەهۆی زۆری پەستان و بەرزی پلەی گەرمیەوە .وەتا بەرەو چەفی زەوی بڕۆین پلەی گەرمی زیاتر بەرزتر دەبێتەوە تا نزیك دەبێتەوە لە پلەی گەرمی سەر ڕووی خۆر بۆیە مرۆڤ هەرگیز ناتوانێت تیرەكانی زەوی ببڕێت وەك لە ئایەتێكی تردا دەفەرموێت‏:(<‏ولا تمش في الارض مرحا إنك لن تخرق الأرض ولن تبلغ الجبال طولا‏.‏ ‏(‏الإسراء‏:37)‏ .
• دەرچوون لە تیرەی ئاسمانەكان : دووریەكان یان ماوەكانی ئەو بەشە بینراوەی ئاسمانی دونیا لە گەورەیی و فراوانیدا دەگاتە ڕادەیەكی وا كە بەهەموو تواناییەكانی مرۆڤ و جن ناتوانن ئەو ماوانە ببڕن ئیتر چۆن دەتوانن لێی دەربچن وەیان لێی ڕابكەن . تیرەی گەورەی مەجەڕەكەی خۆمان دەگاتە 100 هەزار ساڵی ڕووناكی ، وە تیرەی پچووكی مەجەرەكەمان دەگاتە 10 هەزار ساڵی ڕووناكی ، ئەمە ئەوە دەگەیەنێت كە ئەگەر كەسێك بیەوێت تیرەی پچووكی مەجەرەكەمان ببڕێت دەبێت بە خێرایی ڕووناكی بۆ ماوەی 10 هەزار ساڵ بڕوات ئینجا دەتوانێت ئەو تیرەیە ببڕێت ، ئەوەش كارێكی زۆر ستەمە و هەرگیز جێبەجێ‌ نابێت چونكە نەهۆیەكی وا هە یە و نە دەشبێت كە بە خێرایی ڕووناكی بڕوات و مرۆڤ هەڵگرێت وەنە تەمەنی مرۆڤ ئەوەندە هەیە تا مۆڵەتی ئەوەی بداتێ‌ لە كاتێكدا ئەوپەڕی تەمەنی لە 60 تا 70 ساڵ تێپەڕ ناكات . هەموو توانای مرۆڤ لەم گەردوونە بینراوەدا ئەوەیە كە مرۆڤ توانیویەتی تەنها چەند چركەیەكی ڕووناكی ببڕێت ئەوەیش گەیشنتیەتی بۆ سەر مانگ . كۆمەڵەی خۆرەكەی خۆمان كە دەكەوێتە مەجەڕەی ڕێگای شیرییەوە وە ماوەی 30 هەزار ساڵی ڕووناكی لە چەقی مەجەڕەكەوە دوورە ، وە 20 هەزار ساڵی ڕووناكیش لە نزیكترین لایەوە دوورە ، ئەگەر مرۆڤێك ویستی لەو نزیكترین لایەوە واتە لە یەكێك لە نزیكترین تیرەكانی مەجەڕەكەمانەوە دەربچێت ئەوا پێویستی بە 20 هەزار ساڵی ڕووناكی دەبێت !!! ئایا ئەوە لە توانای مرۆڤدایە ؟ بیگومان نەخێر ئاخۆ مرۆڤ دەتوانێت بە خێرایی ڕووناكی بڕوات ؟ بێگومان نەخێر . ئەوەی بە سەر مرۆڤدا دەسەپێت بە سەر جنیشدا دەسەپێت . مەجەڕەكەی ئێمە بەشێكە لە كۆمەڵێك مەجەڕەی تر كە بە كۆمەڵەی لۆكاڵی دەناسرێت و تیرەكەی ( 3261500 ) ساڵی ڕووناكیە ، ئەویش بەشێكە لە كۆمەڵە مەجەڕەیەكی دی كە تیرەكەی بە ( 6522000 ) ساڵی ڕووناكیە و ئەویش بەشێكە لە كۆمەڵە مەجەڕەیەكی زۆر گەورەتر كە تیرەكەی بە (100 ) ملیۆن ساڵی ڕووناكی مەزەندە كراوە !!! . لەم دوواییانەدا زیاد لە 100 لەو گەلە مەجەڕانە دۆزراونەتەوە ، تا بە هەموویان گەلە مەجەڕەیەكی زەبەلاح پێكبێنن بە شێوەی پەپكەیەك كە تیرەكەی دەگاتە 2 بلیۆن ساڵی ڕووناكی !!!!! .ئەوانە هەموو بەشێكن لە ئاسمانی بینراو كە تیرەكەی بە 20 بلیۆن ساڵی ڕووناكی دادەنرێت ، ئەوە ئەو بەشەیە كە خوا دەربارەی دەفەرموێت : ( ولقد زینا السما‌ء الدنیا بمصابیح وجعلناها رجوما للشیاطین وأعتدنا لهم عذاب السعیر ‏(‏الملك‏:5) . ئیتر تواناو دەسەڵاتی مرۆڤ و جن لە كوێی ئەو گەرەییەدایە ؟

• دەرچوون لە زەوی و ئاسمانەكان پێكەوە : لە ئایەتەكاندا ئەوە دەردەكەوێت كە هەردوو ڕەگەزی مرۆڤ و جن ئەگەر بتوانن لە چوارچێوەی زەوی و ئاسمانەكان دەربچن وە پێشتر ئاماژە بەوە كرا كە دەرچوونیان لە سنوری تەنها یەكێكیان كارێكی ستەمە و ئەوە ناكرێت بۆیە ئەگەر دەرچوونەكە لە هەردووكیانەوە بێت پێكەوە ئەوە هەر زۆر ستەمتر دەبێت و هەرگیز ناكرێت ، ئەگەر مەبەستی ئایەتەكە ئەمەی دووەم بێت ئەوا لە هەمان كاتدا ئایەتەكە ئاماژە بە مانایەكی تری زۆر گرنگ دەدات ئەویش ئەوەیە كە زەوی دەكەوێتە ناوەڕاستی گەردوونەوە ، ئەوەش لە رێگای زانستی گەردوونیەوە ناسەلمێندرێت چونكە هۆكاری وانیە بتوانێت سنوری گەردوون دیاری بكات. بەڵام ئەو دەرئەنجامە پشتگیری دەكرێت بەهۆی ئەو گێڕانەوەیەی لە لایــــــەن ( قەتادە و سدی ) یەوە گێڕراونەتەوە كە پەیامبەری ئیسلام موحەمەد فەرموویەتی ( مزگەوتێك لە ئاسمان هەیە لەڕێكی كەعبە ئەگەر ئەگەر لەوێوە بەردێك بكەوێتە خوارەوە ئەوا بەر كەعبە دەكەوێت ، ڕۆژانە 70 هەزار فریشتە نوێژی تیا دەكەن ……… قال‏(‏ صلی الله علیه وسلم‏):‏ فإنه مسجد فی السما‌ء بحیال الكعبە لو خر لخر علیها‏,‏ یصلی فیه كل یوم سبعون ألف ملك إذا خرجوا منه لم یعودوا اخر ما علیهم‏.‏ شوێنی زەوی لە ناوەڕاستی گەردووندا بابەتێكە لە مێژەوە زاناكانی خستۆتە نێو دەریای بیركردنەوە لێی، بەڵام نە زانا گەردوونیەكان و نە زانست و تەكنیكی نوێ‌ ناتوانن خۆیان لە قەرەی بدەن بەڵام ئەو ئایەتە و ئەو فەرموودەیە لەوە دەچن كلیلێك بن بۆ كردنەوەی ئەو نهێنیە .؟
سەبارەت بە ناردنی ( شواظ من نار و نحاس ) : ئەگەر هەریەكە لە مرۆڤ و جن بیانەوێت لە چوارچێوەكانی زەوی ئاسمان دەربچن بە بێ‌ دەسەڵات لە خواوە ئەوا تووشی ئاگری بێ‌ دوكەڵ دەبن . وەك لە ئایەتەكەدا دەفەرموێت : یرسل علیكما شواظ من نار ونحاس فلا تنتصران‏(‏ الرحمن‏:33‏ ــ‏35) . هەموو ڕاڤەكاران بە كۆن و نوێیانەوە لە سەر ئەوە كۆكن كە ( شواظ من نار و نحاس ) شواڤ بە مانای ئاگری بێ‌ دوكەڵ و وە نحاس بە مانای دوكەڵی بێ‌ ئاگر دێن وە ووشەی نحاس مانای كانزای مسیش دەگرێتەوە كە پلەی توانەوەی ( 1083 ) پلەی سیلیزیە و پلەی كوڵانی ( 2567 ) پلەی سیلیزیە . لە ڕووی زانستیەوە ئەوە سەلمێندراوە كە توخمە زانراوەكان لە ناو ئەستێرەكاندا بەرهەمی كرداری یەكبوونی ناووكین ، گەردیلەكانی هایدرۆجین دەبنە یەك تا ووردە ووردە ناوكرۆكی ئەستێرەكان دەبنە ئاسن ، لە كرداری یەكبوونی ناووكیدا پلەیەكی گەرمی زۆر بەرز پێویستە تا ئەو ڕادەیەی ئەستێرەكە دەتەقێتەو و پارچەكانی و لەوانەش ئاسنەكەی بە هەموو لاكادا پەرش و بڵاو دەبێتەوە ، بەڵام ئەو توخمانەی كە لە ئاسن قورسترن لە میانەی هەوێنی سەرەتایی ماددە و ئەو گەردە ئاسنیانەی بە ئاسماندا بڵاو بونەتەوە دروستدەبن . وە ئەوە لە هەموو لاكانی ئاسمان ڕوودەدات وە بە هەموو ئەو لایانەدا بە حسابێكی دیاریكراوی وورد پەرش و بڵاو دەبنەوە . وە لە بەر ئەوەی مس لە ڕووی ژمارەی گەردیلەیی و كێشی گەردیلەییەوە بەرزترە لە ئاسن ، لە بەر ئەوە توخمی مس لە ڕووپەڕی ئاسماندا لە یەكبوونی ناووكی گەردەكانی ئاسن لەگەڵ هەوێنە سەرەتاییەكانی ماددەدا دروستدەبێت ، بۆیە دەتوانین بڵێین كە ووشەی نحاس لە ئایەتەكەدا مەبەست لە توخمی مس دەبێت ، كە بە شێوەی تواوەی كوڵاو دەبێت ڕێگری دەكات لە هەر هەوڵێكی مرۆڤ و جن بۆ بڕینی سنووری زەوی و ئاسمانەكان .

دكتۆر عبدالله شەهابی سەردانی پیشانگای فەزا و فڕۆكەوانی كردوە لە شاری واشنتن دی سی و بە چاوی خۆی بینیویەتی كە كەشتیەكی وەك ئەپۆڵۆ چۆن نەخشێنراوە بە هێڵی دیار لە كاربۆناتی مس كە بەڵگەی بەهێزە لە سەر ئەوەی كە ووشەی نحاس لە ئایەتەكە مەبەستی توخمی مسە .
سەرچاوە //  قضايا و اراء 42077 ‏السنة 126-العدد 2002 فبراير 18 ‏6 ذى الحجة 1422 هــ الاثنين الأهرام..
http://www.nasm.si.edu/collections/collection.cfm?collid=1483&startrow=41&showrecords=all