نیعمەتی كێشكردنی زەوی 

                                                              

نوسەر: عبدالدائم الكحیل

وەرگێڕ: د. دارا گوڵ حامد

 

  زۆرن ئەو ئایەتانەی، بێئاگا لە گەورەیی، ئاماژە و موعجیزەكانیان، تێپەڕانە  بە سەریاندا گوزەر دەكەین، زۆریشن ئەو ڕاستیە زانستیانەی زاناكان دەیدۆزنەوە، بەڵام پێشتر زۆر بە ووردی و دروستی لە قورئاندا باسیان لێوە كراوە. قورئانی پیرۆز چەندین پرسیار ئاڕاستەی گومانبەران دەكات، پرسیاریان لە بوونی خودایەكی تر جگە لە الله لێدەكات و، بیری پێدراوەكانی خوایان دەخاتەوە تا پێیان بڵێت كە هەر خۆیەتی ئەو نیعمەتانەی بۆ ڕام كردوون .

هەروەك دەفەرمووێت:

(أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَالَهَا أَنْهَارًا وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِيَ وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا أَءلَهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ) [النمل: 61].

ئەم ئایەتە پیرۆزە پرسیار لە سپڵەو پێنەزانان بەرانبەر نیعمەتەكانی خوا، دەكات: كێ زەوی بۆ كردوونەتە ئارامگە، ڕووبارەكان كێ درووستیكردوون، شاخەكان كێ بەدی هێناون، وە كێ جیاكەرەوە (بەرزەخ)ی نێوان زەریاكانی بەدی هێناوە؟ ئاشكرایە كە هەموو ئەم ڕاستیە زانستیانە، كاتی هاتنەخوارەوەی قورئانی پیرۆز، نەدۆزرابوونەوە بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا خوای گەورە فرمانیان  پێدەكات كە بیریان لێبكەنەوە، تا هۆ شاراوەكانی پشتیان بزانن.

بێ هەستكردن بە هیچ ناڕێكی و نا ئارامیەك، هەزاران ساڵە مرۆڤ لە سەر ئەم زەویە دەژی، بێ زانینی نرخی ئەوەی كە زەوی شوێنی ئارامگرتنیەتی و، بێ هیچ گرفتێك ژیانی بەردەوامە لەسەری. بەڵام ئەمە مانای چیە؟؟

زانایان دەبێژن زەوی تاكە هەسارەیە كە زۆر باش بۆ ژیانێكی هێمن و ئارام هەڵكەوتووە.  قەبارە، بارستایی، دووریی لە خۆرەوە، خێرایی سوڕانەوەی بەدەوری خۆیی و خولانەوەی بەدەوری خۆردا و چەندین تایبەتمەندی تری ئەم هەسارەیە تەواو بۆ ژیان گونجاون، گەر بهاتایا قەبارەی زەوی یا بارستاییەكەی، دووری لە خۆرەوە یا خێرایی خولانەوەكەی كەمێك زیاتر یا كەمتر بوونایە، ئەوا ژیان لە سەری لاسەنگ و دژوار دەبوو.

 

زاناكان دەڵێن: نەخشەسازی زەوی نەخشەسازیەكی باڵای نمونەییە، گۆی زەوی لە خولگەیەكی دروستی دەوری خۆردا دانراوە، هەروا قەبارەو بزوتن و چڕی و باراستاییەكەی و… هتد، زۆر باش، بۆ هەڵكەوتنی ژیان لەسەری گونجاون. ئەوەی لە شوێنی هەسارەی زەوی لەناو كۆمەڵەی خۆردا ڕامێنێت، دەبینێت كە خوای پەروەردگار بە پێچەوانەی هەسارەكانی ترەوە ئەم زەویەی ڕامكردووە تا بۆ ژیان گونجاو بێت. ئەمەش بەخششێكی پەروەردگارە كە پێویستە لەبەرانبەریدا سوپاس گوزاربین.

بەدەر لە هەموو ئەمانە، خاڵێكی زۆر گرنگ هەیە كە بێ ئەو توانای ئارامگرتنمان لەسەر ڕووی ئەم هەسارەیە نیە، ئەویش كێشكردنی زەویە. هەسارەی زەوی دارای هێزێكی كێشكردنی دیاریكراوە، كە بۆ ژیان و ئارامگرتن لە سەری، زۆر گونجاوە. ئەگەر هێزی كێشكردنی زەوی كەمتر بووایە وەك لەوەی كە هەیە (وەك مانگ بۆ نموونە)، ئەوا مرۆڤ زۆر بە گران خۆی بۆ بە زەویەوە دەگیرا و بە كەمترین جووڵە لە زەوی دەبڕا و بەرەو ئاسمان بەرز دەبوەوە، خۆ ئەگەر هێزی كێشكردنەكە لەمەی ئێستا زیاتر بووایە (وەك موشتەری بۆ نموونە) ئەوا ئەو كات مرۆڤ بە زەویەوە دەنوساو توانای جووڵەی لەسەری نەدەبوو.

چی دەبێتە هۆی لەدەسدانی كێش:

كێشكردن هێزێكە پەروەردگار لە گەردووندا بۆ ڕاكێشرانی تەنەكان بەرەویەكتر ڕامی كردووە، زەوی بەرەو چەقەكەی لەژێر كاریگەری هێزی كێشكردنەكەیدا ڕادەكێشرێت، بۆیە ئێمە لەسەر زەوی هەست بە ئارامی دەكەین و بۆمان بوەتە ئارامگە. خۆ ئەگەر لەسەر ڕووی مانگ بووینایە، ئەوا كێشی هەر یەكێكمان شەش جار لەو كێشەی كە لە سەرزەوی هەیەتی كەمتر دەبوو، بە نموونە ئەگەر یەكێك لە سەرزەوی كێشی 90 كیلۆگرام بێت، ئەوا لەسەر مانگ كێشەكەی دەبێتە 15كیلۆگرام.

بۆیە هەست بە نیعمەتی هێزی كێشكردن ناكەین تەنها كاتێك نەبێت كە زەوی بەجێدێڵین، ئەوەش كەشتیەوانە ئاسمانیەكان هەستی پێدەكەن و بە دەستیەوە دەناڵێنن، ئەمەی خوارەوە هەندێك لەو بارە ناهەموارانەیە كە كەشتیەوانەكان لە ئاسماندا و لەكاتی دووركەوتنەوە لە زەوی تووشی دەبن:

1. لە ئاسماندا بەدەست زۆرێك لە نەخۆشیەوە دەناڵێنن وەك: گێژ بوون، هەڵاوسانی دەمو چاو چونكە لە ئاسماندا، خوێن لە جیاتی ڕۆیشتنی بۆ خوارەوەی لەش بۆ سەرەوە دەچێت. ئێسكیش بەشێك لە كالسیۆمەكەی وون دەكات، بەو جۆرە ئەوەی لە ئاسماندا دەژی، تووشی داخورانی ئێسك دەبێت و هەموو ساڵێك 20%ی بارستایی ئێسقانەكانی وون دەكات. 

2. بەهۆی جێگیر نەبوون و نەبوونی هێزی كێشكردنەوە، سووڕی خوێن تێك دەچێت و لە گورچیلەكاندا بەرد درووست دەبن، ماسوولكەكان دەپوكێنەوە، كرژبوونی گەدە و ڕیخۆڵە خاو دەبێتەوە و بەدهەرسی ڕوو دەدات، پەستانی خوێن بەرز دەبێتەوە، دڵ خێرا لێدەدات، ئەمەش دەبێتە هۆی دروستكردنی گرفت لە كاركردنی دڵدا كە چەند مانگێكی دەوێت تا دەگەڕێتەوە باری ئاسایی خۆی.

3. بەهۆی دیارنەمانی خۆر هەڵاتن و ئاوابوونەوە ڕیتمی سرووشتی لاشە تێك دەچێت، لە ئاسماندا تاریكی هەموو شتێك دا دەپۆشێت، تیشكی گەردوونی بكوژ كار لە مرۆڤ دەكات و زیان بە كۆئەندامی دەمار دەگەیەنێت.

4. ئەوەی لە هێزی كێشكردنی زەویەوە دوورە و لە ئاسماندا دەژی، بە دەست كەم خەویەوە دەناڵێنێت، چونكە پێش هەموو شتێك ئەو هێزی كێشكردنەی وون كردووە كە سەری لەسەر جێگە ئارام پێدەگرێت، لەبەر ئەوە وا هەستدەكات كە لە ئاودا مەلە دەكات، بۆیە زۆر بە زەحمەت نەبێت توانای نوستنی نیە. هەروا سیستمی بەرگری تێك دەچێت، بەو شێوەیە ئەگەری تووشبوونی بە هەر ڤایرۆس و نەخۆشیەك، لە وانە شێر پەنجە، هەیە.

 

گەر زەوی(بۆ نمونە) هێندەی مانگ بوایە، ئەوا هێزی كێش كردن لەسەری كەم دەبوەوەو، مرۆڤـــ(ئارامی لەسەر) نەدەگرت، هەر لەبەر ئەوەشە، زانایان دەڵێن: قەبارەو بارستایی زەوی تەواو گونجاوی هێزێكی كێشكردنی نمونەیین، بۆ ئارامگرتنی مرۆڤــ.

5. لەبەر ئەوەی زۆرتر كاردەكات، ڕەنگە چەندین تێكچوون لە كاری دڵدا ڕوو بدات، كێشكردنی زەوی بۆ پاڵنانی خوێن یارمەتی دەری دڵە، بۆیە لە نەبوونی كێشكردندا دڵ كارێكی زۆر زیاتر دەكات و ئەمەش دەبێتە هۆی لاواز بوونی.

دكتۆر(William Evans)  لە ئاژانسی ناسا (NASA) دەڵێت: دەرچوون لە زەوی دێوە زمەیەكی پزیشكییە، بەجۆرێك، چارەسەركردنی ئەو نەخۆشیانەی لە نەبوونی هێزی كێشكردندا درووست دەبن زۆر ئەستەمە.

بەهەمان شێوە ئەوانەی لە ئاسمان و دوور لە هێزی كێشكردن دەژین بەدەست بەگران میزكردنەوە دەناڵێنن، چوونكە شلەمەنی بە لەشیانەوە دەنووسێت و پێانەوە دەمێنێتەوە و بەرەو خوارەوە ناڕوات. بەم شێوەیە سادە ترین كار ئەستەم دەبێت، بە جۆرێك توێژەرەوان دەڵێن: ژیان لە ئاسماندا جۆرێكە لە مردنی لەسەرخۆ.

هەستی كەشتیەوانە ئاسمانیەكان :

لەبەر ئەوە سەرنشینی كەشتیە ئاسمانیەكان كاتێك بۆ سەر زەوی دەگەڕێنەوە، وا هەست دەكەن گەڕاونەتەوە بۆ ماڵەوە، دەبینیت خوای گەورە كاتێك ئەو هەستەمان بۆ باس دەكات، زەوی وەك ئارامگە و لانكەی مرۆڤ دەناسێنێت، ئاشكرایە لانكە (مَهد) یش ئەو جێگەیەیە كە منداڵ تێیدا دەنوێت و ئارام دەگرێت:

(الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَسَلَكَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلًا وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْ نَبَاتٍ شَتَّى) [طه: 53]..

هەروا دەفەرمووێت:

(الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَجَعَلَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ) [الزخرف: 10]. (أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا) [النبأ: 6].  

لێرەدا سەرنج بدەن خوای گەورە چۆن وەسفی زەوی دەكات بەوەی كە كردوویەتی بە لانكەی مرۆڤ، ئنجا نیعممتێكی گەورەی خۆیمان یاد دەخاتەوە كە دووبارە مرۆڤ لە ئاسماندا وونی دەكات، ئەویش ڕێگەو هۆكاری ڕێنمایی كردنە هەروەك پەروەردگار دەفەرمووێت: (وَجَعَلَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ)، ئەو هۆكارانەش لەسەر زەوی هەن و، مرۆڤ لە بۆشاییدا وونیان دەكات، هەر بۆیە توانای ناسینەوەی ئاڕاستەكانی نیە چونكە لە هەموو لایەكەوە بە تاریكیەكی تەواو دەورە دراوە، ئەوەش كە ئاراستەی دەكات تەنها هێزی كێشكردنی زەویە، دە بیربكەنەوە لەو نیعمەتە كە ڕۆژانە بەكاری دێنین و هەست بە نرخ و گرنگیەكەی ناكەین، تەنها كاتێك نەبێت كە لەدەستمان دەچێت.

كەشتیەوانە ئاسمانیەكان زۆرێك لە پێدراوەكانی سەرزەوی ون دەكەن، بۆیە ئەوان توشی نەخۆشیەك دەبن كە بە نەخۆشی ئاسمان (Space Sickness) ناسراوە، ئەوەش نەخۆشیەكە لە ئاكامی وونكردنی نیعمەتی كێشكردنی زەویەوە، دروست دەبێت. بیر بكەرەوە ئێستا مرۆڤێك بێنە بەرچاوت كە نازانێت چۆن و بە چ ئاڕاستەیەك بخەوێت! هەروا با پێكەوە بیر لەم دیمەنەی سەرەوە بكەینەوە، هەروەك لە وێنەكەدا دیارە یەكێك لە كەشتیەوانەكان نوستوەو قاچەكانی بۆ سەرەوەن! ئێستا هەست بە نێعمەتی كێشكردن دەكەیت؟!

مرۆڤ بۆ یەكەم جار لە ساڵی (1961)وە هەستی بە نیعمەتی هێزی كێشكردن كرد، كاتێك كەشتیەوانی ڕوسی(Gherman Titov) ، دوای لە زەوی دەرچوونی بۆ ماوەی 25 كاتژمێر، یەكەم حاڵەتی نەخۆشی ئاسمانی ڕاگەیاند، ئەوەش كاتێك تووشی لەهۆشخۆچوون و تێكچوونی بینین و بیستن و ئاگایی و، تێكچوون لە كۆئەندامی دەماردا بوو.

 

زاناكان دەبێژن: تەنیا بە چونە دەرەوەی لە بواری كێشكردنی زەوی، مرۆڤ یەكسەر توشی نەخۆشی ئاسمانی دەبێت، یەكەم هەستیش، هەستی بینینە كەسێك دەیبینێت و، شتانی چواردەوی وا دەبینێت كە دەخولێنەوەو، وا هەست دەكات كە بەنجكراو یان سەرخۆشە.

تێكچوونی بینین:

یەكەم تێكچونێك كە كەشتیەوانە ئاسمانیەكان تووشی دێن تێكچوونی بینینە، لە كاتێكدا ئەو نیشانانەی لە چاوەوە دەردەچن بۆ مێشك تێكدەچن‌و، لە گەڵ ئەوانەی گوێدا تێكەڵ دەبن، بەو شێوەیە كەشتیەوانەكان بەهۆی وونكردنی هاوسەنگی لە هەستی بینیندا، وا هەستدەكەن كە بینینیان لێڵ بووە و هەماهەنگی نێوان گوێ و چاویان نامێنێت، ئەم حاڵەتەش وەك حاڵەتی مرۆڤێك وایە مەی خواردبێتەوە و هاوسەنگی لەدەست دابێت و هەستی بینینی تێكچوو بێت.

پزیشكەكان دەڵێن لاشەی مرۆڤ بەدەست بارێكی وونكردنی هەست و هاوسەنگیەوە، بەشێوەیەكی بەرچاو دەناڵێنێت، بەجۆرێك نازانێت چی ئەنجام دەدات. هەتا زۆربەی كەشتیەوانەكان بۆ زاڵ بوون بەسەر ئەو هەست و تێكچوونانەدا، دەرمانی هۆشبەر بەكار دێنن. بەم شێوەیە ئەوەی لە دەرەوەی زەویدا دەژی، هەست بە لەدەستدانی هاوسەنگی و خۆ كۆنترۆڵكردن دەكات و دەبێتە مرۆڤێكی جادوو لێكراو و، بەتایبەت لە سێ ڕۆژی یەكەمی گەشتەكەیدا  نازانێت چی دەكات، هەر بۆیە لەو ماوەیەدا ڕێگەی پێنادرێت هیچ  چالاكیەكی تەكنۆلۆژی ئەنجام بدات هەتا لەگەڵ ئەو بارە تازەیەدا ڕادێت.

لەبەر ئەوە خوای خاوەن توانا وەسفی ئەوانەمان بۆ دەكات كە لە زەویەوە بەرەو ئاسمان دەچنە دەرەوە، كە هەست بە بارێك دەكەن لە سەرخۆشی یا جادوو لێكردن دەچێت، ئەوەش بەهۆی ئەو گۆڕانكاریە نامۆیانەی كە بەسەریاندا دێن، پەروەردگار دەفەرمووێت: (وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَظَلُّوا فِيهِ يَعْرُجُونَ * لَقَالُوا إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ) [الحجر: 14-15].لێرەدا ڕاڤەیەكی ناسكی ئیبن كەسیر دەبینین كە لە ئیبن زەیدەوە گواستویەتیەوە و دەڵێت(سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا)ئەو سەرخۆشەیە كە عەقڵی لەدەست داوە. 

 

كاتێك بەرگە زەوی جێ‌ دەهێڵین، تاریكاییەكی تەواو دەبینین و، وا هەست دەكەین كە چاوەكانمان بە تەواوی داخراون ! ئەمەش پەروەردگار لە قورئانی پیرۆزدا بە وردیەكی سەرسوڕهێنەرەوە فەرمویەتی:

 (لَقَالُوا إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا)

سەرنشینی كەشتیە ئاسمانیەكان وا هەست دەكەن كە چاویان دەسووڕێت و جیهان بە هەڵەو گەڕاوی دەبینین، هەتا یەكێك لە كەشتیەوانەكان پرسیاری لێكرا كە شتەكانی لە بۆشاییدا چۆن بینیوە، ووتی: وام هەست دەكرد كە جیهانی چواردەورم هەمووی دەخولێتەوە. هەروا یەكێك لە كەشتیەوانەكان لە ئاژانسی ناسا (NASA) لەناو كەشتیەكەیدا شەو لەخەو هەستا بینی كە كاتژمێرێك لە بەرانبەریدا دەسوڕێتەوە كەوتە بیركردنەوەی ئەوەی كە دەبێت ئەو كاتژمێرە لەكوێوە هاتبێت، دوای ماوەیەك، ئەوەی بیرهاتەوە كە كاتژمێرەكە لەدەستیایەتی!!

چەند ئەنجامێكی زانستیی تازە:

دكتۆرە (Kathleen Cullen) لە پەیمانگای پزیشكیی بۆ لێكۆڵینەوە ئاسمانیەكان، دەربارەی ئەوەی كە كەشتیەوانە ئاسمانیەكان، لە كاتی چوونە دەرەوەیان بۆ بۆشایی تووشی دەبن، دەڵێت: ئێمە لە ڕێی تێكەڵ كردنی زانیاریە بینراوو بیسراوەكانەوە هەست بە جیهان لە دەورمان دەكەین، وە هەر كاتێك ناكۆكی لە نێوان بیستن و بینیندا ڕووبدات كە پێی دەوترێت “التضارب الحسی”، مرۆڤ توشی گرفت دەبێت و دەبێتە هۆی گێژ بوون و دەركەوتنی نەخۆشی ئاسمان یا بۆشایی.

كەشتیەوانە گەڕاوەكان بۆ سەر زەوی ئاوا هەستی خۆیان باس دەكەن: هەر لە یەكەم ساتی دەرچوونمان لە بواری  كێشكردنی زەوی، چاوەكانمان دەستی بە تراویلكە كردن كرد و شتانی خەیاڵی و ناڕاست دەهاتنە بەرچاومان، وەك مرۆڤی جادوو لێكراو نەماندەتوانی جیاوازی نێوان سەرەوە و خوارەوە بكەین، هەتا یەكێك لە كەشتیەوانەكانی ناو كەشتیەكە كاتێك لە خەو ڕابوو، زەوی بە سەر سەریەوە بینی لە جیاتی ئەوەی لە ژ ێریەوە بیبینێت، بۆیە دەستی بە ڕشانەوە كرد و لەهۆش خۆی چوو.

هەروا دكتۆرە  (Kathleen) بەردەوام دەبێت و دەڵێت: ئەو نیشانانەی كە كەشتیەوانێك ئالوودەیان دەبێت هەمان ئەو نیشانانەن كە كەسێكی زۆر سەرخۆش تووشیان دێت!!! چونكە مەی خواردنەوە دەبێتە هۆی نەمانی ڕێكەوتنی نێوان هەستی بینین و بیستن، بەو جۆرە كەشتیەوانە ئاسمانیەكان وا هەست دەكەن كە سەرخۆشن!!

وە دەڵێت: زۆر  كەس لەسەر زەوی تووشی هەمان حاڵەتی كەشتیەوانە ئاسمانیەكانیان هاتوون، ئەمەش كاتێك بیرەیەكی زۆر دەخۆنەوە، بەڵام لە گەڵ جیاوازیەكی بچووكدا ئەویش ئەوەیە مەی زیاتر كار لە هەستی بیستن دەكات بەڵام نەمانی كێش كار لە هەستی بینین دەكات، هەروا جیاوازیەكی تریش ئەوەیە كە ئەوی لەسەر زەوی سەرخۆش دەبێت دوای ماوەیەك (بۆ نموونە ڕۆژێك) دێتەوە هۆش خۆی، بەڵام لە ئاسماندا لە بارێكی هەمیشە سەرخۆشدا دەمێنێتەوە.

چەند ئیعجازێكی جۆراو جۆەری ووشەی (سُكِّرَتْ)

پرسیارەكە ئەمەیە: ئایا ئەمە هەموو ئەوە نیە كە خوای پەروەردگار چواردە سەدە پێش ئێشتا فەرموویەتی؟: (ڵقَالُوا إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا)،  وە ووشەی (سُكِّرَتْ) لە كرداری (سَكَرَ)وە وەرگیراوە، واتە نەهێڵرا ببینێت، ئەبڵەق بوو یا داپۆشرا، ئەم واتایانەش هەموو ڕاستن و، درووست وەك ئەو حاڵەتانەن كە بەسەر كەشتیەوانە ئاسمانیەكاندا دێن.

وە یەكێك لە ماناكانی (سُكِّرَتْ) بریتیە لە (أُغلقت) واتە داخرا، لە ڕاستیدا ئەو ساتەی كە كەشتیەوانی كەشتیە ئاسمانیەكان لە زەوی دەردەچن هەست بە تاریكیەكی تەواو دەكەن و هیچ شتێك نابینن، وە ئەو كەشتیەوانانەی لە گەشتەكانیان گەڕاونەتەوە هەستی خۆیان وا دەردەبڕن و دەڵێن چاویان داخرا! لێرەدا دەبینین كە ووشەی (سُكِّرَتْ) لە گەڵ هەموو حاڵەتی ئەو كەسانەدا دەگونجێت كە لە زەوی دەردەچن و لە بۆشاییدا هەستی پێدەكەن.

 

با پێكەوە بیر بكەینەوە مرۆڤ چەند ئامێرو تەكنۆلۆجیاو ملیۆنان دۆلار و توێژینەوەو هەوڵی زانایان و ئاژانسی بۆ شایی …هتد. دەوێت تاوەكو بۆ چەند ڕۆژێك لە دەرەوەی زەوی بمێنێتەوە ؟ هەرچەندە لەگەڵا ئەوەشدا توشی چەندین نەخۆشی دەبێت، زۆربەشیان لە نەبونی كێشكردنی زەویدا دەردەكەون، ئایا ئێستا ئەو نیعمەتە دەنرخێنین، ئایا وتەی پەروەردگاری كاربەجێ‌ دەنرخێنین كە بە ڕونی وتاری لە هەر یەكێكمانەو دەفەرموێت:

(اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ) [غافر: 64]

زۆە سەیرە هەندێك كەس دەبینین كە لەبەرانبەر دروستكەر و ڕۆزی دەریاندا خۆ بە گەورە دەزانن. لەكاتێكدا گەر ئەو خالقە زەوی نەكردایەتە ئارامگە، ژیان چۆن بەردەوام دەبوو و چۆن دەتوانرا خۆ لەسەر زەوی بگیرێت؟؟

لە كۆتاییدا دوای ئەم ڕاستیانە ئایا گرنگی كێشكردن و گرنگی ئارامگرتن و جێگیر بوونمان لەسەر ڕووی زەوی، زانرا؟ ئایا دوای هەموو ئەمانە، ئێستا زیاتر لە ووتەی پەروەردگار تێدەگەین؟ كە دەفەرمووێت:

(اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَرَارًا وَالسَّمَاءَ بِنَاءً وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ) [غافر: 64].

 وە ئایا ئێستا دەزانین كە زەوی بەڕاستی ماڵ و لانكەی مرۆڤە؟ هەروەك پەروەردگار دەفەرمووێت

(الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْدًا وَجَعَلَ لَكُمْ فِيهَا سُبُلًا لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ) [الزخرف: 10].

ئایا ئێستا هەست بە گرنگیی زانینی ئاڕاستەكانی چوار دەورمان دەكەین؟ ئەو نیعمەتانەی باسكران، تەنیا بە دەرچوونمان لە زەوی هەموویان لە دەست دەدەین و بە لەدەست دانیشیان ژیانمان تێكدەچێت و نەخۆش دەكەوین. ئەم خوا میهرەبانەی ئەمانەی هەموو بۆ ڕامكردووین شایستەی سوپاسگوزاریی نیە، شایستەی خۆشوویستن و كڕنوش بۆبردن نیە؟

ئەمانە ئەو نیعمەتە زۆرانەن كە خوای گەورە بە ئێمەی بەخشیوون، هەرچی مرۆڤ داوای بكات خوای باڵادەست بۆی دەستەبەر دەكات، هەر بۆیە كاتێك مرۆڤ هەوڵی داهێنانی شتێك دەدات خوای گەورە بۆی ئاسان دەكات، هەوڵی بەرزبوونەوە بۆ ئاسمان و چوونە ناو بۆشایی و چەندین شتی تریاندا بۆی جێبەجێ كردن، بەڵام مرۆڤ ستەم لە خۆی دەكات، ئەگەر بەرانبەر ئەو هەموو نیعمەتە لە ژمارە نەهاتووانە سپڵە و پێنەزان بێت، لەبەر ئەوە پەروەردگار دەفەرمووێت:

 (وَآَتَاكُمْ مِنْ كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ) [إبراهيم: 34]

خوایە سوپاس بۆتۆ هەتا لێمان ڕازی دەبیت.

وە كۆتا نزامان سوپاس گوزاریی خوای جیهانیانە.

ــــــــــــــــ

هەندێك لە سەرچاوەكانی نوسەر:

1- Nauseating News About Spacesickness، www.space.com، 21 November 2005.

2- Works in Progress، Discover Magazine، 05.01.2003.

3- Space sickness، New Scientist، 08 April 2006.

4- Research Areas، The National Space Biomedical Research Institute، www.nsbri.org

5- Can We Survive on the Moon? Discover Magazine، 03.21.2007.

6- Mixed Up in Space، NASA، August 7، 2001.

7- The Balance Factor: Can You Handle Zero G?، ، www.space.com، 21 September 2004.

8- Understanding space sickness، McGill University، November 25، 2004 – Volume 37 Number 06.

9- William J. Cromie، Weightless Dream، Harvard University، February 06، 1997 .

10- DeHart، Roy L.، ed. Fundamentals of Aerospace Medicine. Philadelphia: Lea & Febiger، 1985.

11- Harris، Philip R. Living and Working in Space: Human Behavior، Culture and Organization. New York: Ellis Horwood Limited، 1992.

12- Charles M. Oman، Human Visual Orientation in Weightlessness، York Conference 2001.