مژده‌ی هاتنی پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) له‌مێژوودا و له‌ لایه‌ن پێغه‌مبه‌رانى پێشینه‌وه ‌- به‌شی دووه‌م-

مژده‌ی هاتنی پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) له‌مێژوودا و له‌ لایه‌ن پێغه‌مبه‌رانى پێشینه‌وه ‌- به‌شی دووه‌م-

 

ئاماده‌ كردنى مامۆستا: فارووق ره‌سوول یه‌حیا

سێهه‌م: ئه‌و به‌ڵگه‌ و مژدانه‌ى كه‌ تا ئێستا و له‌ دواى ده‌ستكارى و قه‌ڵه‌م تێبردنى چه‌ندین جاره‌ و سه‌دان ساڵه‌ى شوێنكه‌وته‌ى ئه‌و ئایینانه‌وه‌ كه‌چى هه‌ر هێشتا له‌و كتێبانه‌دا ماونه‌ته‌وه‌

وا لێره‌دا – له‌به‌ر كه‌میى وه‌خت یه‌ك دوو نموونه‌یه‌كیان لێ باس ده‌كه‌ین: نموونه‌ى یه‌كه‌م: هه‌تا ئه‌مرِۆش نوسخه‌كانى “ته‌ورات ” به‌ رِوونى ناوى (محمد)یان تیدا ماوه‌.. ئه‌وه‌تا له‌ به‌شى: (نشید النشاد- ئیێحاحى پێنجه‌م – برِگه‌ى شازده‌هه‌م) ئه‌م وشانه‌ى تێدا هاتووه‌:

(حِكو مَمْتَكيم فِكلّو محمديم زيه دُودي فَزيه ريعي). واتاكه‌ى: (گوفتاره‌كه‌ى ئه‌و محه‌ممه‌ده‌ مه‌زنه‌ شیرینترین گوفتاره‌، ئه‌وه‌ خۆشه‌ویست و دۆستى منه‌). پاشگرى (ییم) له‌ زمانى عیبرىدا بۆ (ته‌عزیم) واته‌ گه‌وره‌ رِاگرتنه‌. به‌ڵام جووله‌كه‌ و مه‌سیحى یه‌كان مل ناده‌ن به‌وه‌ى كه‌ (محمد) لێره‌دا (ناو) بێت، به‌ڵكو ده‌ڵێن: (سیفه‌ت)ه‌. واته‌: ئه‌و كه‌سه‌ (خاوه‌نى رِوشت و ئاكاره‌ به‌رزه‌كانه‌)! ئێمه‌ش ده‌ڵێین: ته‌نانه‌ت گه‌ر وایش بێت، ئایا كآیه‌ جگه‌ له‌ سه‌روه‌رى مرۆڤایه‌تى محه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌ر – دروودى خواى له‌سه‌ر بێت – به‌و رِاده‌یه‌ خاوه‌نى رِه‌وشت و ئاكاره‌ به‌رزه‌كان بێت و دۆست و خۆشه‌ویستى خواى گه‌وره‌ بێت؟! نموونه‌ى دووهه‌م: ته‌ورات له‌سه‌ر زمانى حه‌زره‌تى داوود ده‌گێرِێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تى: “ما أسعد أولئك الذين يتلقون قوتهم منك، الذين يتوقون لأداء الحج إلى جبل المجتمع الديني الذي خَلُصَ لعبادة الله ، وهم يمرون عبر وادي بكه الجاف فيصبح مكاناً للينابيع “. (وادی بكه‌) واته‌: “شیوى به‌ككه‌ ” ئه‌و شوێنه‌یه‌ كه‌ ( مسجد الحرام )ى تێدایه‌ و، باسى ئه‌نجامدانى فه‌رزى حه‌ج ده‌كات كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ پایه‌كانى ئیسلام. وه‌ك قورئان ده‌فه‌رموێ:

((إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ * فِيهِ ءايَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ ءامِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ)) (آل عمران:96-97). مه‌سیحيیه‌ عه‌ره‌به‌كان وشه‌ى (وادی بكه‌)یان له‌ ته‌رجه‌مه‌ عه‌ره‌بىیه‌كاندا گۆرِیوه‌ به‌: ” وادی البكاء ” دیاره‌ هیچ په‌یوه‌ندىیه‌ك نىیه‌ له‌ نێوان: (بكه) و (بكاء)دا. ده‌بێ بیشزانین كه‌ وشه‌ى “بكه‌ ” له‌ ده‌قه‌ ئینگلیزىیه‌كه‌دا به‌ پیتى گه‌وره‌ (كاثيتالى ) و به‌م جۆره‌: (Baca) نووسراوه‌، كه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ناوى عه‌له‌مه‌ و بۆ وه‌رگێرِان ده‌ست نادات. نموونه‌یه‌كى تر (ئینجیلى به‌رنابا)یه‌:

 

دۆزینه‌وه‌ى (ئینجیلى به‌رنابا) و باسكردنى ناوى (محه‌ممه‌د پێغه‌مبه‌ر (صلى الله عليه وسلم) به‌ رِاشكاوى تیایدا)

به‌ پوختى ئه‌م چه‌ند خاڵانه‌ له‌م رِووه‌وه‌ گرنگن كه‌ بیانزانین: * به‌رنابا به‌پێى خودى سه‌رچاوه‌ مه‌سیحى یه‌كان: كه‌سێكى به‌رِێز و پایه‌داره‌ له‌ لایه‌ن كه‌نیسه‌وه‌. * ئینجیلێكى دراوه‌ته‌ پال به‌ ناوى: (ئینجیلى به‌رنابا). * له‌ سه‌رچاوه‌كاندا باس له‌وه‌ كراوه‌ كه‌ ( ثاثا جلاسيوس ) ساڵى: (492ز) خوێندنه‌وه‌ى چه‌ند كتێبێكى قه‌ده‌غه‌ كردووه‌، ناوى یه‌كێك له‌وانه‌ (ئینجیلى به‌رنابا)یه‌. كه‌ ئه‌مه‌ش ده‌یسه‌لمێنێت (ئینجیلى به‌رنابا) له‌ پێش هاتنى ئایینى ئیسلام و دواهه‌مین پێغه‌مبه‌ردا هه‌بووه‌. * دواى ساڵه‌ها ساڵى سه‌رنگوونى و بآ سۆراخیى ئه‌م ئینجیله‌، سه‌ده‌ى شازده‌هه‌مى زاینى له‌ ژینگه‌ و ده‌وروبه‌رێكى ته‌واو مه‌سیحى و له‌ كتێبخانه‌ى خودى ڤاتیكاندا دۆزرایه‌وه‌. * دواى دۆزینه‌وى ئه‌م ئینجیله‌ و ته‌رجه‌مه‌ كردنى به‌ گه‌لـآ زمان، مشتومرِ و وتووێژى زۆرى له‌سه‌ر دروست بوو، به‌ تایبه‌ت له‌ نێوان موسڵمانان و مه‌سیحى یه‌كاندا. * تایبه‌تمه‌ندیى ئه‌م ئینجیله‌ له‌چاو ئینجیله‌كانى تردا له‌ چه‌ند خاڵێكدایه‌: یه‌كه‌م: ئینكاریى ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ عیسا خوا بێت یان كورِى خوا بێت. به‌ڵكو به‌ پێغه‌مبه‌ر و به‌نده‌ى خوا باسى ده‌كات. (كه‌ ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ قورئاندا یه‌ك ده‌گرێته‌وه‌) دووهه‌م: ئینكارى ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ عیسا له‌ خاچ درابێت. (ئه‌مه‌ش به‌ هه‌مان جۆر له‌گه‌ڵ قورئاندا یه‌ك ده‌گرێته‌وه‌) سێهه‌م: له‌ زۆر شوێندا به‌ رِاشكاوى ناوى (محه‌ممه‌د (صلى الله عليه وسلم)) ده‌هێنێت. وه‌ك ئه‌م ده‌قانه‌ى خواره‌وه‌: 1 – (39/14): “فلما انتصب آدم على قدميه رأى في الهواء كتابة تتألق كالشمس نصها: لا إله إلا الله محمد رسول الله “. 2 – (41/30): “فلما التفت آدم رأى مكتوباً فوق الباب: لا إله إلا الله محمد رسول الله “. 3 – (97/17): “إن اسمه المبارك محمد “. 4 – (163/8): “إنه محمد رسول الله “. * * * دۆزینه‌وه‌ى ده‌ستنووسه‌كانى ناوچه‌ى (ده‌ریاى مردوو) پشتى (ئینجیلى به‌رنابا) ده‌گرێت

 

* له‌ نێوان ساڵه‌كانى (1947-1967ز)دا زنجیره‌ ده‌ستنووسێكى كۆن و نایاب له‌ ئه‌شكه‌وته‌كانى (جبل قمران)ى نزیك (ده‌ریاى مردوو) له‌ فه‌له‌ستین دۆزرایه‌وه‌، كه‌ زۆر هه‌ڵه‌ى مێژوویى رِاستده‌كه‌نه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ هه‌ردوو ئایینى جووله‌كه‌ و مه‌سیحىیه‌ت و سه‌رچاوه‌كانیان. * لێكۆڵینه‌وه‌كانى پسپۆرِ و شاره‌زایان له‌سه‌ر په‌رِه‌كانى ئه‌م ده‌ستنووسانه‌ ئه‌وه‌ ده‌رده‌خه‌ن كه‌ له‌ نێوان ساڵى (200 پ.ز) و (نیوه‌ى یه‌كه‌مى سه‌ده‌ى یه‌كه‌مى زایینى)دا نووسرابن. * هه‌ندێ له‌و ده‌ستنووسانه‌ له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌تى ئه‌رده‌ن و هه‌ندێكى ترى له‌ لایه‌ن زانكۆى عیبریى قودسه‌وه‌ و هه‌ندێكى ترى له‌ (مۆزه‌خانه‌ى كتێبه‌ كۆنه‌كان)ى قودسى خۆرئاوادا ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه‌. * وێنه‌ى به‌شێكى ئه‌و ده‌ستنووسانه‌ كه‌وتووه‌ته‌ به‌رده‌ستى توێژه‌ران و به‌ چه‌ندین زمان ته‌رجه‌مه‌ كراوه‌.. به‌ڵام به‌شى هه‌ره‌ زۆرى هێشتا هه‌ر په‌نهانه‌ و په‌رده‌ى له‌سه‌ر لانه‌براوه‌. * یه‌كێك له‌و شتانه‌ى كه‌ له‌م ده‌ستنووسانه‌دا هاتووه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌ڵێت: (عیسا “مه‌سییا “ى مه‌سیحى یه‌كانه‌ و، جگه‌ له‌و “مه‌سییا “یه‌كى تریش هه‌یه‌)! وشه‌ى (مه‌سییا) به‌ زمانى ئارامیى كۆن واتاى: (پێغه‌مبه‌ر) ده‌گه‌یه‌نێت. * * * قه‌شه‌ (ڕ. باول دیفته‌ر) كه‌ سه‌رۆكى هه‌موو قه‌شه‌كانى واشینتۆنه‌، له‌ كتێبێكىدا سه‌باره‌ت به‌و ده‌ستنووسانه‌ ده‌ڵێت: (ده‌ستنووسه‌كانى ده‌ریاى مردوو یه‌كێكه‌ له‌ مه‌زنترین دۆزینه‌وه‌ گرنگه‌كان له‌ ماوه‌ى چه‌ندین سه‌ده‌دا و، له‌وانه‌یه‌ تێگه‌یشتنى ته‌قلیدیمان بۆ ئینجیل بگۆرِێت). * * * * دواى دۆزینه‌وه‌ى ئه‌م ده‌ستنووسانه‌ (پاپا)ى ڤاتیكان وتى: ده‌ركه‌وت كه‌ تێگه‌یشته‌كانى ئێمه‌ بۆ (مه‌سیح) هه‌ڵه‌ن و، پێویسته‌ لاى موسڵمانه‌كان رِاستیان بكه‌ینه‌وه‌! له‌به‌ر ئه‌وه‌ داواى كۆنگره‌یه‌كى كرد له‌ نێوان موسڵمانان و مه‌سیحى یه‌كاندا. به‌ڵام جووله‌كه‌كان نارِه‌زایى یان له‌سه‌ر ئه‌و كۆنگره‌یه‌ ده‌ربرِى و، پێش ئه‌وه‌ى كۆنگره‌كه‌ ساز بكرێت (پاپا) كوژرا، بێ ئه‌وه‌ى بكوژه‌كه‌ى بزانرێت كێیه‌. * پاپاى دواى ئه‌و ناچار بوو كۆنگره‌كه‌ تایبه‌ت بكات ته‌نها به‌ مه‌سیحى یه‌كانه‌وه‌ و، ماوه‌ى چوار سال وتووێژى خایاند. گرنگترین ده‌ره‌نجام و خاڵه‌كانى ئه‌و كۆنگره‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئێمه‌ى موسڵمانه‌وه‌ ئه‌مانه‌ى خواره‌وه‌یه‌: یه‌كه‌م: موسڵمانان ده‌سته‌یه‌كى رِزگاربوو (فرقة ناجية )ن له‌و دنیادا. دووهه‌م: ده‌بێ بڵاوكردنه‌وه‌(ته‌بشیر)ى مه‌سیحیه‌ت له‌ناو موسڵماناندا قه‌ده‌غه‌ بكرێت. سێهه‌م: هه‌ركه‌سێك ده‌یه‌وێت كه‌سێتیى حه‌زره‌تى مه‌سیح به‌ باشى بناسێت با پرسیار له‌ موسڵمانان بكات! شایانى باسه‌ نوسخه‌یه‌ك له‌م برِیارانه‌ له‌ شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز له‌ لایه‌ن (رِێكخراوى رِابیته‌ى جیهانى ئیسلامى)یه‌وه‌ پارێزراوه‌. * به‌ڵام پاپاى دواى ئه‌و كه‌ هات هه‌موو برِیاره‌كانى ئه‌و كۆنگره‌یه‌ى هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌! * یه‌كێك له‌و قه‌شانه‌ى كه‌ ئاماده‌ى ئه‌و كۆنگره‌یه‌ بووه‌ گه‌وره‌ى قه‌شه‌كانى پاریسه‌ و، له‌ بۆنه‌یه‌كدا به‌ (پرِۆفیسۆر دكتۆر مۆریس بۆكاى) وتووه‌: (ناخۆشترین رِۆژ له‌ مێژووى ئه‌وروپادا ئه‌ورِۆژه‌یه‌ كه‌ موسڵمانه‌كان به‌ سه‌ركرده‌یى عه‌بدورِرِه‌حمانى غافیقى له‌ به‌رده‌م سوپاى ئه‌وروپادا شكستیان هێنا، چونكه‌ بێگومان ئێمه‌ى ئه‌وروپایى به‌و شكسته‌ى ئه‌وان دوو سه‌ده‌ دواكه‌وتین! ئه‌وه‌تا ئێمه‌ دواى چوار سال كۆنگره‌ به‌وه‌ كۆتاییمان پآ هێنا كه‌: هه‌ركات ویستمان كه‌سێتیى مه‌سیح بناسین ده‌بێ پرسیار له‌ موسڵمانان بكه‌ین)! دكتۆر (چارلس فه‌ره‌نسیس بۆته‌ر) له‌ كتێبه‌كه‌ىدا به‌ ناوى: (ساڵه‌ ونبووه‌كانى ژیانى عیسا دۆزرایه‌وه‌) ده‌ڵێت: (كه‌نیسه‌ له‌ سه‌رده‌مى یه‌كه‌مى دروستبوونى دا ئینجیلێكى دوور خستووه‌ته‌وه‌ به‌ ناوى: (ئینجیلى به‌رنابا). به‌ڵام ئه‌و ده‌ستنووسانه‌ى كه‌ تازه‌كى له‌ ناوچه‌ى (ده‌ریاى مردوو) دۆزرانه‌وه‌ پشتى ئه‌و ئینجیله‌ ده‌گرن)!

كۆتایى

 

هیوادارم ئه‌م باسه‌ى پێشكه‌ش كرا ئامانجه‌كه‌ى خۆى هێنابێته‌ دى، كه‌ ئه‌و ئامانجه‌یه‌ قورئان ده‌فه‌رموێ:

 

( لِيَستَيْقِنَ الذين أوتوُا الكتابَ وَيزدادَ الذينَ آمنوا إيماناً ) (المدثر:31)

 

هه‌روه‌ك هیوادارم شوێنكه‌وته‌ى ئاینه‌كه‌كانى تریش وه‌ك موسڵمانان “ده‌مارگیریى ئایینى ” بنێنه‌ لاوه‌ و گوێ بۆ ده‌نگى ویژدان و به‌ڵگه‌ و رِاستىیه‌كان بگرن، ئه‌وه‌تا هه‌تا رِۆژگار زیاتر به‌ره‌و پێش برِوات پتر رِاستىیه‌كان به‌ دره‌خشانى خۆیان ده‌نوێنن.. ئه‌م هیوایه‌شمان پتر به‌ شوێنكه‌وتووانى ئایینى مه‌سیحى زیاتره‌ تاكو شوێنكه‌وته‌ى ئایینه‌كانى تر، چونكه‌ قورئان له‌چاو ئه‌وانى تردا پله‌یه‌كى جیاوازى بۆ داناون. هه‌روه‌ك ئاماژه‌ى فه‌رمووده‌ى پێغه‌مبه‌ریش پشتى ئه‌م هیوایه‌مان ده‌گرێت، به‌وه‌دا كه‌ باس له‌ هاتنه‌ خواره‌وه‌ى حه‌زره‌تى مه‌سیح ده‌كات و كاتآ كه‌ دێت شوێن ئایینى ئیسلام ده‌كه‌وێت. كه‌ ئه‌مه‌ش هه‌روه‌ك ده‌قه‌ له‌سه‌ر دووباره‌ هاتنه‌وه‌ى حه‌زره‌تى عیسا – دروودى له‌سه‌ر بێت – ئاماژه‌شى تێدایه‌ بۆ ئه‌وه‌ى كه‌ شوێنكه‌وتووانى رِاسته‌قینه‌ى ئایینه‌كه‌ى ئه‌و له‌ رِۆژگاره‌ دژواره‌كانى ئاخر زه‌ماندا له‌گه‌ڵ موسڵماناندا یه‌كده‌گرن بۆ به‌ربه‌ست كردن و رِووبه‌رِووبوونه‌وه‌ى دوژمنى هاوبه‌ش كه‌ “ئیلحاد ” و بێباوه‌رِىیه‌. بۆیه‌ داوایان لـێ ده‌كه‌ین به‌ لێبورده‌یى و خشووعه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا گوێ له‌م بانگه‌زاوه‌ى خواى گه‌وره‌ رِابگرن كه‌ ده‌فه‌رموێ:

 

((قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلاّ نَعْبُدَ إِلاّ اللَّهَ وَلا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ)) (آل عمران: 64).

 

سه‌رچاوه‌كانى ئاماده‌كردنى ئه‌م بابه‌ته‌: 1 – إنجيل برنابا. ترجمة الدكتور خليل سعادة. نشر محمد رشيد رضا 1908م 2 – ئینجیلی لۆقا ته‌رجه‌مه‌ی كوردی (كرمانجیی ژووروو). چاپی دووهه‌م، چاپخانه‌ی (Doz) ئه‌سته‌مبووڵ 1992 3 – (بذل المجهود في إفحام اليهود) دانراوى: (السموأل بن يحيى المغربي). نشر وتحقيق: نافع عبدالجبار علوان. مطابع الشعب – بغداد 1969م 4 – الكتاب المقدس. ترجمة ونشر جمعية الكتاب المقدس – لبنان. ضاثى ئةستةمبوولأ 1995ز (Ohan Matbaacilik) 5 محمد وه‌ك له‌ كتێبی جووله‌كه‌ و دیانه‌كان هاتووه‌. دانراوی: (عبد اڵاحد داود) وه‌رگێڕانی بۆ كوردی: د. ئیبراهیم ئه‌حمه‌د شوان. بڵاوكراوه‌ی نووسینگه‌ی ته‌فسیر – هه‌ولێر 2006ز 6 – مه‌كتووبات، دانراوى مامۆستا سه‌عیدى نوورسى. وه‌رگێرِانى فاروق رسول یحیا. تاران 2005ز . به‌شى تایبه‌ت به‌ (موعجیزاتى ئه‌حمه‌دى) كه‌ ئه‌م به‌شه‌ دووجار به‌ سه‌ربه‌خۆییش چاپمان كردووه‌: چاپى یه‌كه‌م 1992ز له‌ ئه‌سته‌مبوول، چاپى شه‌رعیى دووهه‌م: 2002ز له‌ سلێمانى چاپخانه‌ى ئاراس. 7 – (نبوة محمد من الشك إلى اليقين ) تڕلیف (د. فاضل السامرائى). مكتبة القدس بغداد 1978م 8 – نڤرات فی إنجیل برنابا. تڕلیف: محمد على قطب. مطبعه‌ (مهر) – قم – إیران 1413هـ . 9 – چه‌ند پێگه‌یه‌كى ئینته‌رنێتى ئیسلامى و مه‌سیحى.