دیمەنەكانی رۆژی دوایی لە قورئانی پیرۆزدا

 

 

 

وەرگێر/ مامۆستا جەمال قەرەداغی

jamalmhammad@yahoo.com

 

خوای گەورە لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت: ( يسألونك عن الساعة أيان مرساها قل إنما علمها عند ربي لا يجليها لوقتها إلا هو ثقلت في السماوات والأرض لا تأتيكم إلا بغتة يسألونك كأنك حفي عنها قل إنما علمها عند الله ولكن أكثر الناس لا يعلمون ( 187 ) ) الاعراف. ووشەی (الساعة) بە مانای دوایین كاتی ژیانی دونیا دێت، ‌وئیتر لەو كاتەوە سیستمی گەردوونی دەست بە داڕمان دەكات، ئەو ووشەیە (40) جار لە قورئان و دەیان جار لە فەرموودەدا هاتوە، بۆ نموونە: (لا تقوم الساعة حتى يظهر الفحش والتفحش وحتى يعبد الدرهم والدينار)(رواه أحمد). واتە دوا كاتەكانی ژیان نایەت تا خراپە و خراپكاری بڵاو نەبێتەوەو درهەم و دینار نەپەرسترێن، واتە ئەوانە لە نیشانەكانی نزیكبوونەوەی ڕۆژی دووایین. هەروەها لە پەیامبەر (صلی الله علیە وسلم) دەگێڕنەوە كاتێك بایەكی توند هەڵیدەكرد ڕەنگی دەموچاوی تێكدەچوو! پرسییان بۆچی وات لێهات؟ فەرمووی دەترسم لە (الساعة)، و ووشەی (الساعة) وەك گوزارش لە بەشێك لە بەشەكانی كات (8)جار لە قورئاندا هاتوە.

لە ڕاستیدا(3) ڕووداوی گەردوونی گەورە هەن: (الساعة، القیامة، الاخرة)، هەرسێكیان لە ژێر ووشەی (الاخرة) دا كۆدەبنەوە، و لەبەر خێرایی ڕوودانیان یەك بە دوای  یەك لەوە دەچن كە یەك ڕووداو بن. سەبارەت بە ووشەی (القیامة) لە قورئاندا(70) جار هاتوە بە گوزارشی (یوم القیامە)، بنەڕەتی ئەو ووشەیە دەگەڕێتەوە بۆ هەستانەوەی مرۆڤـــ بە جارێك، ئەو (هایەی) كۆتایی (القیامة) بەڵگەی ئەوەیە كە ئەو هەستانەوەیە بە یەكجار ڕوودەدات، (یوم القیامة) مەبەستی ڕۆژی زیندووبوونەوەی مرۆڤە لە سەر زەویەكی ترو لە ژێر ئاسمانێكی دیكەدا كە خوای بەدیهێنەر دروستیان دەكاتەوە پاش ئەوەی ئەو سیستمە گەردوونیەی ئێستا تێكدەچێت، وەك خوا دەفەرموێت: (يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ) إبراهیم:48. واتە لەو ڕۆژەدا زەوی و ئاسمانەكان دەگۆڕدرێن و هەموو لەبەردەم خوای تاك و تەنهاو بەدەسەڵاتدا ڕادەوەستن. هەرچییەك ڕوودەدات لە دوای داڕمانی ئەم گەردوونەی ئێستامان هەمووی نادیارەو ئێمە هیچ دەربارەی نازانین مەگەر ئاماژەی ڕوونی پێدرابێت لە قورئان یان سونەتدا بە بێ‌ لێكدانەوەی بە یاسا دونیاییەكانی ئێستامان! چونكە زیندووبوونەوەو گردبوونەوە لەبەردەم خوای گەورەوەو تەرازوو و بەهەشت و دۆزەخ و (صراط) و هتد … ئەوانە هەموو بە پێی یاسا و ڕێسایەكە جیاواز لەوانەی لەم دونیای ئێمە لە سەری ڕاهاتوین.

(الاخرة) یان (الدار الاخرة) لە قورئاندا (115) جار هاتوون بۆ گوزارش لە هەستانەوەی دووەم بەرامبەر بە هەستانەوەی یەكەم كە لە دونیادایە، هەرچی هەستانەوەی دووەمە ئەوە بە (الاخرة)  یان (دار الاخرة)  ناوی هێنراوەو زانیاری ئێمە دەربارەی چۆنیەتی ڕوودانی زۆر زۆر كەمە یان هەر نیە مەگەر ئەوەی لە قورئان و سونەتدا ئاماژەی پێكرابێت، وە خۆتێهەڵقورتاندن لەوە زیاتر لەو بابەتانە هەوڵێكی نەزۆك دەبێت.

مەبەست لەم بابەتە ئەوەیە ئیعجازی زانستی دیمەنەكانی ڕۆژی دوایی لە میانەی ئەوەی قورئان و سونەت پێیگەیاندوین دەربخەین و بە سوود وەرگرتن لەو زانیاریانەی لەم دونیا وەرمانگرتوە. زۆرجاریش ئەو سێ‌ قۆناغە (الساعة، القیامة، الاخرة) لە ژێر ناوی (الاخرة) یان (یوم القیامة) دا كۆ دەكرێنەوە ئەوەش لە بەر خێرا ڕوودانیان یەك بە دوای یەك كە وەك ڕووداو دەردەكەون. 

لە ڕووەكانی ئیعجازی قورئان و سونەت لە وەسفی دیمەنەكانی ڕۆژی دووایی ئەوەیە كە پەیامبەری ئیسلام دەفەرموێت «هەركەس ویستی بە چاوی خۆی ڕۆژی دووایی ببینێت با ( إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ)، (إذا السماء انفطرت)، ( إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ) بخوێنێتەوە (رواه احمد). پەروەردگار دەفەرموێت: ( إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ) التكویر. لەو ئایەتە باس لە خۆر دەكات، خۆر ئەستێرەیەكی قەوارە مامناوەندیەو  بە تێكڕایی (150 ملیۆن كم) لە زەویەوە دوورە، بەهۆی ئەو دووریە زۆرەوەی لە زەویەوە خۆر بە شێوەی گۆیی دەردەكەوێت كە لە ڕاستیدا وانیە، بەڵكو لە سەر ڕووەكەیەوە پریشكی دوورو درێژ لە ووزەی گەرمی دەردەچێت، چونكە خۆر وەك فڕنێكی ناووكی كار دەكات كە تێیدا ناووكی گازی هایدرۆجین یەك دەگرن بۆ دروستكردنی هیلیۆم ئەوەش لە میانەی كردارێكی ناووكیەوە كە بە یەكبوونی ناووكی دەناسرێت. لە ئەنجامدا بڕێكی زۆر لە ووزەی گەرمی و ڕووناكی دەردەپەڕێت كە پلەی گەرمی ناوجەرگەی خۆر بەرز دەكاتەوە بۆ زیاد لە (15 ملیۆن) پلەی سیلیزی (سەدی)! ئەو پریشكە خۆریەی لە خۆرەوە دەردەچێت كە بە (كۆرۆنا) دەناسرێت بۆ ماوەی زۆر دوور درێژدەبێتەوە كە چەندین جار ئەوەندەی تیرەی خۆر خۆی دەبن! لەگەڵ ئەو پریشكە خۆریانەدا چەندین دیاردەی تر لە سەر ڕووی خۆر لە گەردوون بە گشتی ڕوودەدەن لەوانەش:

1)   دیاردەی درەوشاوەیە یان شەوقدانی خۆری (solar flares): دیاردەیەكە لەگەڵ دروستبوونی پەڵەی خۆریدا دروست دەبێت هاوڕێ‌ لەگەڵ دەرچوونی بڕێكی باش لە ووزە كە لە بوارە موگناتیسی دەوری پەڵە خۆریەكانەوە دروست دەبێت، تەقینەوەش لە مەودای دووری بواری ڕادیۆییدا ڕوودەدات، هەروەها پرتە ڕووناكی بەهێز دەبێت لە میانەی خەرمانەی خۆری بە خێرایی (1000) تا (10000) كم \ چ كە پرتەكان لە جۆری شێوە تەقاوەن، و هەندێك جار بە شێوەی گێژەڵوكە دەمێننەوە بۆ ماوەیەكی زۆر.

2) دیاردەی لێدانی خۆری (solar plagues): لە چالاكی خۆرەوە دروستبوونی پێكهاتووی بەشەوقە بە شێوەی گڕی ئاگر دەبێت، لە كەناری خەپلەی خۆرەوە دەردەچن، و هەندێك جار لەگەڵ پەڵەی خۆریدا دەبن و بۆ ماوەی چەند هەفتەیەك دەمێننەوە، لە بەر ئەو چالاكیەیە خۆر شێوەی گۆیی نابێت، و كشانەوەی ئەو گڕە ئاگرینانە بەرەو ناوەوەی خۆر بەڵگەی لاوازبوونی چالاكی ناووكی خۆرە كە بە دڵنیایی ڕۆژێك دێت خۆر لە چالاكی دەكەوێت ئەوەش سەرەتای داڕمانی گەردوونی دەبێت.   

 3) دیاردەی خۆرەبا (solar winds): بریتیە لە تەنۆلكەی گەردوونی بەردەوام دەرپەڕیو لە خۆرەوە بە خێرایی زۆر گەورە و دەگاتە سنورەكانی هەسارۆكەی بلۆتۆ وە خێراییان دەگاتە (1000) كم \ چ.

4) خوای باڵادەست دەفەرموێت:(و اذا النجوم انكدرت) التكویر:2، پڕشنداری و درەوشاوەیی خۆر پێوەری تیشكدانیەتی، خۆر دوو جۆر پرشنگداری هەیە، ڕاستەقینە و ڕووكەش، ئەمەی دووایی پێوەری توندی ئەو ڕووناكیەیە كە لە ئەستێرەكانەوە دەگاتە زەوی، ئەستێرەكان لە پلەی پڕشنگداریاندا جیاوازن، ئەوەش بەهۆی جیاوازییان لە توانایی تیشكدانیان و دوورییان لە زەویەوە، لە ڕێگای زانینی پلەی پڕشنگداری ئەستێرەیەكەوە دەتوانین زۆر زانیاری تر بە دەست بێنین دەربارەی ئەو ئەستێرەیە، بۆ نمونە تیرەو دووری ئەو ئەستێرەیە لە زەویەوە … هتد.

بە زیادبوونی تەمەنی ئەستێرەیەك و نزیكبوونەوەی لە مردن پلەی پرشنگداری كەم دەكات تا بە تەواوی دەكوژێتەوە، ئەوەش بە تەواوی مانای ئایەتەكەیە (انكدرت) واتە كەمبوونەوەی پلەی پرشنگداری ئەو ئەستێرەیە، ئەو ڕاستیە زانستیەش لە كۆتاییەكانی سەدەی بیستەمدا دۆزرایەوە، پلەی پرشنگداری ئەستێرەش بە یەكەی بڕی ئەستێرەیی دەپێورێت واتە (Stellar Magnitude) كە پێوەرێكی لۆگاریتمی ژمارەییە بۆ پلەی پڕشنگداری ئەستێرە، وەتا ئەستێرەكە پڕشنگدارتر بێت پلەی پڕشنگداری كەمتر دەبێت.

5) خوای گەورە دەفەرموێت:(واذا النجوم طمست) المرسلات:8، لە ساڵی (1971) دا زانا گەردوونیەكان ئەوەیان دۆزیەوە كە هەندێك لە ئەستێرە ئاساییەكان گورزەیەك لە تیشكی (x) دەنێرن وە هیچ ڕاڤەیەكی زانستیان بۆ ئەوە نەدەزانی تەنها ئەوە نەبێت كە ئەو ئەستێرەیە كەوتۆتە ژێر كاریگەری تەنی ئاسمانی نەبینراوی چڕی  لە ڕادەبەدەرو بوواری كێشكردنی هێجگار زۆر، چونكە ئەستێرەی ئاسایی لە تواناییدا نیە تیشكی (x) بنێررێت، ئەو تەنە ئاسمانیە نادیارانەش ناونران بە كونی ڕەش (Black Holes) لە بەر توانایی زۆرییان بۆ قووتدانی هەرچییەك بە لایاندا گوزەر بكات یان بچنە بواری كێشكردنیەوە بە ماددەو ووزەیشەوە. قورئانی پیرۆز ئەو تەنە ئاسمانیانەی ناونا (فلا اقسم بالخنس الجوار الكنس) التكویر: 15-16، زانا گەردوونیەكانیش درووستبوونی ئەو كونە ڕەشانەیان داناوە بە قۆناغی پیربوونی ئەستێرە زەبەلاحەكان، ئەوەش قۆناغی پێش داپۆشین (طمس) ی ڕاستەقینەیە پێش تەقینەوەی تەواوەتی ئەستێرەكەو گۆڕانی بۆ دوكەڵی گەردوونی و قورئان دایناوە بە یەكێك لە نیشانەكانی الساعة، ئەوەتا دەفەرموێت ﭽ ﮨ  ﮩ  ﮪ  ﭼ.

6) هەروەها خوا دەفەرموێت: (واذا السماء فرجت) المرسلات:9 ئاسمانی دونیا زۆر بە توندو تۆڵی دروستكراوە زۆر بە تۆكمەیی پارچەكانی پێكەوە بەستراون بەهۆی هێڵەكانی كێشكردنەوە، خۆ ئەگەر ئەو هێڵانە تێكچوون ئەوا (الفرج) ڕوودەدات واتە كردنەوەو هەڵوەشاندنەوەی ئاسمانەكان پێش داڕمانییان بە تەواوەتی.

7) خوای بە توانا دەفەرموێت: (واذا الجبال نسفت) المرسلات:10 پێكنەرە سەرەتاییەكانی ماددە لە نێو گەردیلەكاندا بەهۆی دوو هێزی ناووكیەوە پێكەوە بەستراون كە ئەوانیش هێزی ناووكی زۆر بەهێزو هێزی ناووكی لاوازن، وە گەردیلەكان لە نێو گەردەكاندا بەهۆی هێزی كارەبایی موگناتیسیەوە پێكەوە بەستراون، خۆ ئەگەر ئەو هێزانە هەموویان نەمان ئەو كاتە چیاكان لێكهەڵدەوەشێن و پەرش و بڵاودەبنەوەو بەهەوادا دەڕۆن هەروەك لۆكەی شیكراوە! ئەوەش ڕاڤەی ووشەی (نسفت) وەیان لە ئایەتێكی دیكەدا بە ووشەی (سیرت) هاتوە (واذا الجبال سيرت) التكوير:3.

8) هەروەها خوای گەورە دەفەرموێت: (واذا البحار سجرت) التكوير6، ئۆقیانووسەكان  و ژمارەیەك لە دەریاكان لە سەر زەویەكن كە تا قوڵایی (65) كم دەڕوات و بەرگە بەردینی بنی ئۆقیانووس و دەریاكان دەبڕن تا دەگەنە ئەو چینەی زەوی كە بە چینی لاوازی زەوی دەناسرێت، لەو چینەدا بەردەكانی بن ئۆقیانووس و دەریاكان بە شێوەی تواوەن و پلەی گەرمییان هێجگار بەرزە كە دەگاتە (1000) پلەی سیلیزی (سەدی) ئەو پلە گەرمیە بەرزە لەم كاتەدا لەگەڵ پلەی گەرمی ئاوەكە كە زۆر نزمترە لە باری هاوسەنگیدان ئەوەش بۆ خۆی ئیعجازێكی گەورەیە، لە لایەكی ترەوە لە توانای خوای گەورەدایە كە هەركات بیەوێت ئەو هاوسەنگیە تێك بدات و هەموو ئاوی دەریاكان بسوتێنێت (سجرت) ئەوەش مانای ئایەتی (واذا البحار سجرت) دەگرێتەوە!

9) (وجمع الشمس والقمر) القيامة:9. بە پێوانەكردنی زۆر وورد بەهۆی تیشكی لەیزەرەوە دەركەوتوە كە ساڵانە مانگ لە زەوی دووردەكەوێتەوە بە تێكڕایی (3 تا 4 سم) وە بە بەردەوام بوونی ئەو دووركەوتنەوە خۆر مانگ هەڵدەلووشێت، ئەو دیاردەیەش بە هاتنی ڕۆژی دووایی ڕوودەدات بە دەسەڵاتی ڕەهای خوای گەورە، لە بەخشیشی خوای گەورەیە كە ئەو دووركەوتنەوە ئاوا هێواشەو ئێمە هەستی پێناكەین بەڵام ئەوەندە توانای پێبەخشیوین كە ئەو دیاردەیەش بدۆزینەوە. كۆبوونەوەی خۆر و مانگیش لە یەك تەنی ئاسمانیدا مانای ئەوئایەتەی پێشووە.

 

10)  (فَإِذَا انشَقَّتْ السَّمَاءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ) الرحمن:37. كاتێك ئەستێرە دەگاتە یەكێك لە قۆناغەكانی كۆتایی ژیانی واتە گیانەڵا ئەستێرەكە لەو قۆناغەدا بە ناوی (هەساری نیبۆلا )وە دەناسرێت و لە میانەی چاوی تەلسكۆبەوە بە شێوەی گوڵێكی سووری تۆخ دەردەكەوێت، و لە چەند چینێكی گازی درەوشاوەو كشاو بە تێكڕایی خێرایی (10 تا 15 كم \ چ) دەبێت و هەندێك جار دەگاتە (1000كم \ چ) پێكدێت، وەپلەی گەرمی (100 هەزار) پلەی پەتی دەبێت كە ئەستێرە هەسارەییەكە لە ناوەندیاندا دەبێت ئەوەش ئەو وەسفەیە كە قورئان باسی دەكات بە وَرْدَةً كَالدِّهَانِ

11) (اذا السماء انفطرت)الانفطار:1،بە مانای لەتبوون یان شەقبوون و كرانەوە دێت كاتێك ئەو هێزی كێشكردنە گەورەیەی كە هەموو پێكنەرەكانی گەردوونی پێكەوە بەستووەو بە فەرمانی خوا نامێنێت بۆیە خوای گەورە وەسفی ئەو بارە دەكات بە چەند شێوەیەكی دیكەش وە: (اذا السماء انشقت) (الانشقاق:1). یان (واذا السماء فرجت) المرسلات:9 وەیان(وفتحت السماء فكانت أبوابا) النبأ:19

 

12) هەروەها خوای بە توانا دەفەرموێت:(و اذا الكواكب انتثرت) الانفطار: 2. هەسارەكانی كۆمەڵەی خۆر پۆلێن دەكرێن بۆ دوو جۆر، بەردینەكان وەك عوتاردو زوهرەو زەوی و مەریخ و هەسارۆكەی بلۆتۆو ئەوانی دیكە،  وە هەسارەگازیەكان وەك موشتەری و زوحەل و ئۆڕانۆس و نبتۆن وە هەریەكە لەوانە كۆتاییان بە تەقینەوەو پەرش بوونەوە دێت، لایەنی ئیعجازی ئەوەیە كە ئەستێرەكان كۆتاییان دێت بە كزبوون و كەم بوونی ڕووناكیەكانیان و (انكدر) ئینجا تاریك بوون و دیار نەمان (طمس) پاشان تەقینەوەو گۆڕانی بۆ دوكەڵی گەردوونی.بەڵام هەسارەكان تەقینەوەو پەرش بوونەوەیان بەسەردا دێت (انتثرت).

13) هەروەها خوای گەورە دەفەرموێت:  يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ وَعْدًا عَلَيْنَا إِنَّا كُنَّا فَاعِلِينَ [الأنبياء:104].
لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا زانا گەردوونیەكان سەلماندیان كە مەجەڕەكان لە دووركەوتنەوەیەكی بەردەوامدان لە ئێمەو خۆشیان لە یەكتری بە خێرایی (60000) تا (272000 كم \ چ) دوور دەكەنەوە، بیگومان ئەو فراوانبوونە هەتا هەتایی نابێت بەڵكو بە تێپەڕبوونی كات ئەو هێزی دووركەوتنەوەیە كەم دەكات و هێزی كێشكردنی نێوان مەجەڕەكان زیاد دەكات تا وای لێدێت كردارەكە پێچەوانە دەبێتەوەو هەسارەكان لە یەك نزیك دەبنەوەو لە یەك خاڵدا چڕدەبنەوە بە قەبارەیەكی زۆر كەم وەك نەبوو بێت (سفر) وەك چۆن یەكەم جار تەقینەوە مەزنەكە لەو خاڵەوە ڕوویداو گەردوون بە مەجەڕەو ئەستێرەو هەسارەكانی لێدروست بوو كە قورئان وەسفی ئەو حاڵەتە دەكات بە (فتق الرتق) كە بە دوای ئەو تەقینەوە مەزنە پلەی گەرمی لە ملیۆنەها پلەی سیلیزیەوە دادەبەزێت تا ئەو پلە گەرمیەی كە ئێستا دەیبینین! پاش ئەو تەقینەوە مەزنە كە گەردوون لێوەی لەدایك بوو وە بەردەوام لەو كاتەوە لە فراوانبووندا بووە، لە كۆتاییدا هەمان دیاردە بە پێچەوانەوە ڕوودەدات واتە چوونەوەیەكی گەردوون تا وەك یەكەم جاری لێدێت ئەوەش پێچانەوەی گەردوونـــــــە (يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ) وەك یەكەم جاری دروست بوونی گەردوون  بەڵام سەرنج لەو گوزارشە زۆر جوانە بدە وەك پێچانەوەی  تۆمارێك (سجل) كە دەفەرموێت (كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ ) ئەوەش گوزارشە لە ئاسانی ئەو كارە بەلای خوای گەورەوە كە وەك یەكەم جار گەردوون دەگێڕێتەوە بۆ خاڵی سفری (كَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ)، لە ڕووی زانستیەوە ئەو دیاردەیە بە چوونەوەیەكی مەزن دەناسرێت. 

14) هەروەها خوای بەدیهێنەر دەفەرموێت: ( يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ) ابراهيم:48
. ئەو ئایەتە جیاوازیكارە لە نێوان ڕووداوەكانی(الساعە) و (الدارالاخرە)، چونكە ئەوە دیاریدەكات كە زیندووبوونەوە (البعث) لە سەر زەوییەك دەبێت جیاواز لەم زەویەی ئێستامان و لە ژێر ئاسمانێكدا دەبێت جیاواز لەم ئاسمانەی ئێستامان، بەڵام لە ڕەهایی توانایی خوای گەورەیە كە ئەو زەویەی دروستی دەكاتەوە لە هەمان ئەو گەردیلانەی ئەم زەویەی ئێستامان پێكهاتبێت و پاشماوەی لاشەكانی ئێمەی هەڵگرتبێت تا لێوەی زیندوو بینەوە وەك ئەوەی لە فەرموودەی بڕبڕە كلێنچكەدا (عجب الذنب) هاتوە، ئەو ئایەتە دەچێتە نێو خانەی یەكێك لە بابەتە نادیاریەكان (غیب) كە لەوە زیاتر نازانین بەپێی زانیاری دەستكەوتووی خۆمان و دەقی ئایەتەكەو فەرموودەی پەیامبەر (صلی الله علیە وسلم) و بە پشت بەستن بە تێگەیشتنمان لە ئایەتەكانی پێشوو.

     

نووسینی / د. زغلول النجار.

گۆڤاری حرا‌ء  ژمارە 21 مانگی ( 10 – 12 ) ساڵی 2010

 

http://miracweb.net/index.php?option=com_content&view=article&id=287:2011-04-14-21-59-39&catid=38:2009-05-30-23-18-23&Itemid=59

 

 ئەم بابەتە لە گۆڤاری هەیڤ ژمارە:24 دا بڵاوكراوەتەوە