دروستکەری بزوێنەر

و: نه‌ریمان محمد

وێنەی (جەزەری)، دانەری چەندین ئامێری میكانیكی ئاڵۆز، بەنموونە كاژێری (كاس)، جەزەری نازناوی زانای موسڵمان
(أبو العز بن اسماعیل الرزار)ە، كە لە ساڵی 1206 ز وەفاتی كردووە و، پێشی دەڵێن باوكی مرۆڤی ئالی (ڕۆبۆت).

زانای موسڵمانی كورد، ئیسماعیلی كوری ڕەزاز ناسراو بە (الجزری)، خەڵكی ناوچەی جەزیرەیە، شایەنی باسە شێخی جەزیرە (ابن الجزری) حافزیش هەر لە هەمان ناوچە ژیاوە، دادەنرێ‌ بە گەورەترین زانا و ئەندازیاری میكانیك لە مێژوودا و، سەرۆكی ئەندازیارانی دیار بەكر بووە، چەندین ئامێری میكانیكی و بزوێنەری لەو سەردەمەدا درووستكردووە، وەك: (ترومپای ئاو، كاتژمێری ئاویی كە زەنگی لێدانی بۆ درووستكرد بوو، لەگەڵ درووستكردنی كۆمەڵێ ئامێری خۆ بزوێنەر و هایدرۆلیكی سەر سوڕهێنەر و بێ وێنە و… چەندینی تر)

هەموو ئەمانەشی لە پەڕاوە بەناوبانگەكەی (الجامع بین العلم والعمل النافع فی صناعة الحیل)دا باسكردووە لەگەڵ وێنە و نەخشەكانیان، كە لە سەر داوای پاشای ئەرتەق (ناصر الدین محمود) لە دیار بەكر نووسی، لە سەردەمی خەلیفەی عەباسی (ابو العباس احمد الناصر لدین الله) ساڵی ١١٨١- ١٢٠٦ز، واتە ٢٥ ساڵی خایاند.

جەزەری هەستا بە نەخشەكێشان و داهێنانێكی وەها، كە زۆر لە ئەندازیار و زانایانی ڕۆژئاوا سەرسام بكات، كتێبەكانی بۆ چەندین زمان وەڕگێردراوە، هەندێ بەرگی كتێبەكانی لە مۆزەخانەكانی (فەرەنسا) و (بۆستن) و (بابلعالی) لە (ئەستەمبوڵ) و زانكۆی (ئۆكسفۆرد) هەڵگیراوە، (فیدمان) و (هاوسەر) هەندێك لە بەشەكانی ئەو كتێبانەیان وەرگێڕاوە بۆ زمانی ئەڵمانی و، (دۆناڵد هێڵ)یش بۆ زمانی ئینگلیزی.

سەرچاوە:
Hayes, John Richard, 1983. The Genius of Arab Civilization:Source of Renaissance. 2nd edition. p. 205. MIT Press.
– Ceccarelli, Marco, 2007. Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science: Their Contributions and Legacies. Vol. 1. P6. Springer.
-Marco Ceccarelli, 2007 Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science: Their Contributions and Legacies. Part.2.
-Dr. Norman SMITH, 1974 The Arabian Legacy.New Scientist, April 4, 1974 ISSN 0262-4079.
– The Cambridge History of Egypt, 1998 Historiography of the Ayyubid and Mamluk epochs Vol.1. Cambridge University Press.
– Muḥammad ibn Mūsā ibn Shākir, 850 Kitáb Al-Hiyal كتاب الحيل.Traslated and annotated by Donald R. Hill, 1978
– Li Guo, 1998 Early Mamluk Syrian Historiography. Vol.1.
– Biographical Dictionary of the History of Technology Al-Jazari, Ibn Al-Razzaz
– Aleksandr D. Knyž, 1999 Ibn ʻArabi in the Later Islamic Tradition: The Making of a Polemical Image in Medieval Islam. SUNY Press