ئیعجازێكی كۆرپەلەزانی لە سوننەتدا ئاوی پیاو و ئاوی ئافرەت

ن: د. بەهێز محمد صالح/ بەكالۆریۆس لە هەناوی و نەشتەرگەری گشتیدا

لەم باسەدا تیشك دەخەینە سەر فەرموودەیەكی پێغەمبەر ﷺ لەبارەی كۆرپەلەزانییەوە (ئیمبریۆلۆجی) و، ئیعجازێكی زانستیی شی دەكەینەوە كە فەرموودەكە ئاماژەی پێ‌ كردووە، لە كاتێكدا ئەم فەرموودەیە چەندین ئاماژەی ئیعجازیی تریشی تێدایە و هەوڵ دەدەین لە ژمارەكانی داهاتووی گۆڤاری (هەیڤ)دا هەر جارەی ئیعجازێكیان باس بكەین، شایەنی باسە چەندین ئایەت و فەرموودە هەن، كە بە شێوەیەكی زۆر زانستی و سەرسوڕهێنەر باس لە كۆرپەلەزانی دەكەن، بە جۆرێك لە سەردەمی زانست و تێكنۆلۆجیای ئەمڕۆدا بوونەتە ئیعجاز، لە كاتێكدا 14 سەدە لەمەوبەر هیچ شارستانیەت و زانایەك پێی نەگەیشتبوون، بەڵكو زۆر لە بەشەكانی كۆرپەلەزانی هەتا 30 ساڵ لەمەوبەریش نەدۆزرابووەوە، چونكە سەرەتای هەموو پڕۆژەیەكی زانستی بەندە لەسەر كۆكردنەوەی زانیاری لە ڕێی تاقیكردنەوە و بینینەوە، كە ئەوەش لە سەردەمی پێغەمبەردا بەردەست نەبووە.
لە هەمووشی گرنگتر، ئەوەیە كە قورئان و فەرموودە زیاتر باس لە سەرەتاكانی درووست بوونی كۆرپەلە دەكەن، كە هێشتا قەبارەكەی چەند ملیمێكە، بۆ نموونە قۆناغەكانی (نطفة، علقە، مضغة…)، ئەمانە بە ڕێگەی تاقیگەی گەورە و پێشكەوتووەوە نەبێت، بەچاوی سەر نابینرێت.. جا ئایا ئەوە ئیعجاز نییە، ئەگەر تەنها زاراوەیەكیش لە (زاراوەكانی بواری ئیمبریۆلۆجی) لەلایەن كەسێكی نەخوێندەوارەوە پێش 14 سەدە ئاماژەی پێكرابێت ؟!
پێغەمبەر (ص) دەفەرموێت:
– (… إن ماءَ الرجلِ غليظٌ أبيضُ، وماءَ المرأةِ رقيقٌ أصفرُ، فمِنْ أيَّهُمَا علا، أو سبق يكونُ منة الشَّبه) صحيح مسلم: 311.
واتە: ئاوی پیاو سپیەكی چڕ و پەیتە، ئاوی ئافرەتیش زەردێكی ڕوونە، جا هەر كامێكیان لەوی تر زۆر تر بوو و سەركەوت بەسەر ئەوی تردا، یان هەر كامێكیان پێش ئەوی تر كەوت، ئەوا لەو ڕەگەزەیان دەبێت یان دەچێت.
–(عن ثَوْبَانَ مَوْلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: كُنْتُ قَائِمًا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَجَاءَ حِبْرٌ مِنْ أَحْبَارِ الْيَهُودِ.. قَالَ: جِئْتُ أَسْأَلُكَ عَنْ الْوَلَدِ، قَالَ: (مَاءُ الرَّجُلِ أَبْيَضُ، وَمَاءُ الْمَرْأَةِ أَصْفَرُ، فَإِذَا اجْتَمَعَا فَعَلَا مَنِيُّ الرَّجُلِ مَنِيَّ الْمَرْأَةِ أَذْكَرَا بِإِذْنِ اللَّهِ، وَإِذَا عَلَا مَنِيُّ الْمَرْأَةِ مَنِيَّ الرَّجُلِ آنَثَا بِإِذْنِ اللَّهِ) قَالَ الْيَهُودِيُّ: لَقَدْ صَدَقْتَ.) رواه مسلم: 315.
واتە: (… زانایەك لە زانایانی یەهود هاتە لای پێغەمبەر ﷺ .. وتی: هاتووم پرسیارت لێ‌ بكەم لەبارەی درووست بوونی مناڵەوە، فەرموی: (ئاوی پیاو سپییە و، ئاوی ئافرەتیش زەردە، ئەگەر بە یەك گەیشتن و مەنی پیاوەكە زۆرتر بوو یان زاڵ تر بوو بەسەر مەنی ئافرەتەكەدا نێر پەیدا دەبێت بە ڕوخسەت و ئیزنی خوای گەورە، خۆ ئەگەر مەنی ئافرەتەكەش زۆر تر یان زاڵ تر بوو بەسەر مەنی پیاوەكەدا مێینە پەیدادەكەن هەر بە ڕوخسەت و ئیزنی خوای گەورە، یەهودییەكە وتی: ڕاستت كرد.)
لێرەدا دەبینین فەرموودەی یەكەم باسی ئاوی پیاو دەكات كە سپیەكی چڕ و پەیتە (غليض)، هەروەها ئاماژەش بۆ ئاوی ئافرەت دەكات كە زەردێكی ڕوونە و، ئێمەش لەم بابەتەدا تەنها باسی ئەم ئاماژەیە دەكەین كە بۆخۆی بەڵگەیەكی ترە لەسەر ڕاستگۆیی پێغەمبەر و ئەوەشی كە دەیفەرموێت لە نیگاوەیە.
سەرەتا پێویستە لە باسی ئەم ئیعجازەدا ئەم چەند خاڵە ڕەچاوبكەین و بزانین:
1- هەتا سەدەی 18 كەس نەیدەزانی ئافرەت ئاوی هەیە، بەڵكو بڕوا وا بوو كۆرپەلە لە خوێنی حەیزەوە دروست دەبێت.
2- لە بەشی یەكەمی فەرمودەكەدا وەسفەكە بە ئاوی پیاو و ئاوی ئافرەت هاتووە، نەك بە شێوەیەكی تر!؟ ئەویش لەبەرئەوەی ئەم بەشە باس لە پێكهاتەی گشتی هەردووكیان دەكات، بۆ نموونە: ئەگەر ئاوی پیاو لە تاقیگەدا بپشكنین، بۆمان دەردەكەوێت كە زۆرینەی لە ئاو پێكهاتووە بە ڕێژەی90% زیاتر، كە لە لایەن ڕژێنەكانەوە دەردەدرێن بۆ ئەوەی سپێرمەكە تێیدا مەلە بكات و نەمرێت، ئەمەش ئیعجازێكی دیكەیە و لە بەشەكانی داهاتوودا ڕوونی دەكەینەوە. هەروەها لای ئافرەتیش بە هەمان شێوەیە تاك خانەیە و زۆربەی ئاوە،
هەربۆیە گەورەترین خانەی لەش بریتییە لە هێلكۆكە چونكە زۆرینەی پێكهاتەكەی ئاوە.
3- فەرمودەكە ئاماژە بۆ ڕەنگی هەردوو ئاوەكە دەكات، بە تایبەت ڕەنگی ئاوی ئافرەت كە بە زەرد وەسفی دەكات.
4- فەرمودەكە تەنها وەسفی ڕەنگی ئاوەكان ناكات، بەڵكو پێكهاتەكشیان وەسف دەكات، بەوەی ئاوی پیاو پەیت و چڕە و، ئاوی ئافرەتیش ڕوونە كە ئەمەش بۆخۆی ئیعجازێكی دیكەیە.
5- وەسفكردنی ئاوی ئافرەت بە زەرد بە تەنیا لە كاتی پیتاندن و، دەرچوونی هێلكۆكە لە هێلكەداندا.
لەوانەیە یەكێك بپرسێت: بەڵگە چییە كە مەبەستی ئەم فەرمودەیە ئاوی ئافرەت نەبێت بە گشتی؟ لە وەڵامدا دەڵێین: لەبەر ئەم هۆیانە، كە بە ئاشكرا دیارە مەبەست لە ئاوی ئافرەت لەم فەرمودەیەدا هێلكۆكەیە:
أ‌- لەبەرئەوەی فەرمودەكە باس لە دروست بوون و جیاكاری ڕەگەزی كۆرپەلە دەكات، كەواتە مەبەست بە ئاوی كاتی پیتاندنە نەك ڕژێنەكانی تر، كە لە كاتی دیكەدا دەبێت بۆ نمونە: ئاوی دەمی منداڵدان.
ب‌- ئەگەر مەبەستی فەرمودەكە ئاوی كاتی پیتاندن نەبوایە واتە كاتی هێلكە فڕێ‌ دان، ئەوا نەی دەفەرموو ڕەنگی زەردە، بەڵكو وەك ئەوەی بینراوە بە ڕەنگی سپی ڕوون وەسفی دەكرد كە ئاشكرایە لای هەموان.
ت‌- زانست دەریخستوە ئەوەی فەرمودەكە باسیكردوە لە ڕەنگی زەرد بۆ ئاوی ئافرەت ڕاستیەكی زانستییە و، ئەمڕۆ بە ڕێگەی میكرۆسكۆبی ئەلكترۆنی وێنەی هێلكۆكە گیراوە كە ڕەنگەكەی زەردە.
ئێستا با بچینە سەر پەڕتووكە پزیشكییەكان، بزانین چی دەربارەی ئەم بابەتە دەڵێن؟ یەكێك لەو كتێبانە ناوی Langmans medical Embryology لە دواهەمین چاپیدا 12th نووسیویەتی:

the surface of ovary begins to bulge locally,and at the apex,an avascular spot,the stigma appears,the high concentration of LH increase collagenase activity,under the influence of high LH these cells develop to yellowish pigment) لاپەڕە: 31.
واتە: (ڕووی سەرەوەی هێلكەدان دەست دەكات بە دەرپۆقین لە شوێنی خۆیدا (لە لووتكەكەیدا)، لەناو ئەم دەرپۆقیوەشدا خاڵێكی بێ‌ خوێن وەكو لەكەیەك دەردەكەوێت، كاروچالاكی ئێنزایمی كۆلاجین زیاد دەكات بەهۆی زۆری هۆرمۆنی LH وە، هەر لە ژێر كاریگەری ئەم هۆرمۆنەدا ئەم خانانە ڕەنگیان دەگۆڕێت بۆ زەرد).. لێرەدا مەبەست لەكاتی هێلكەفڕێدانە.
لە كتێبی color atlas of human anatomy ئە م دەستە واژەیە نوسراوە:
(After release of the oocyte,the walls of the follicle collapse which later becomes yellow body)
واتە: (دوای دەرچوونی هێلكۆكە لە هێلكەدان، دیواری چیكڵدانە كە دەچێتەوە یەك و دوای ئەوە دەبێتە تەنێكی زەرد) لاپەڕە 358.
بە هەمان شێوە professor keith moor لە كتێبیthe developing human یدا لاپەڕە 34، ئاماژەی بە هەمان ئەم ڕاستییە كردووە.
هەروەها لە پێگەی (http://gynaeonline.com) كە پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ژنانە و سەرچاوەیەكی پزیشكییە هاتووە:
(هەر كە گرافیان فۆڵیكڵ تەقی، هێلكۆكە فڕێدەدات و هێلكەدان چەند گۆڕانكاریەكی بەسەردا دێت، هەروەها خانەكانی فۆڵیكڵ دەگۆڕێن، تەنۆچكەی چەوری لە سەریان دەنیشێت، گەورە دەبێت و گەشە دەكات، ڕەنگی زەرد وەردەگرێت.)
گرافیان فۆڵیكڵ: (هێلكەیەكی پێگەیشتووە، كە دەرپۆقیوە و هێشتا نەتەقیوە).
چیكڵدانە (فۆلیكڵ): (وەك ڕۆنی سەر ئاو وان و تێكەڵ نابن و بەجێ‌ دەمێنن، ئەو كاتەی كە هێلكەكە دەچێتە جۆگەی فالوپ (fallopian tubes) بەهۆی چالاكی كوڵكی هێلكەدان (fimbrae)، كە وەك ڕیشاڵ وان و هێلكۆكە دەگرن).
شایەنی باسە تیرەی ئەم (فۆلیكڵە) كە هێلكۆكەی تێدایە 200 مایكرۆنە كە زۆربەی لە ئاو پێك هاتووە.
واتە دوای تەقینی هێلكۆكە بەهۆی پڕۆسەی هێلكە فڕێدان (ovulation)، هەندێك ڕیشاڵ (fimbrae) ئەو هێلكۆكەیە دەگرێت و، دەیخاتە بەشی (ئەمپولا) كە بەشێكە لە فالوپ، ئەو (فۆلیكڵە)ش كە ماوەتەوە لە ژێر كاریگەریی ئەو هۆڕمۆنانەی كە پێشتر ئاماژەمان پێكرد ناوەكەی دەگۆڕێت بۆ (corpus-luteum)، ئەمەش وشەیەكی لاتینییە و بە ئینگلیزی: (yellow body) واتە: تەنی زەرد!! لەبەرئەوەی لەژێر كاریگەری LH دا بوو كە لە ڕژێنێكی مێشكەوە بە ناوی Pituitary gland دەڕژێت و، (progesterone) درووست دەكات، ئەم هۆڕمۆنەش دوای ئەوە یارمەتی گەشە و هەڵگرتنی كۆرپەلە دەدات تا 12 هەفتە لە تەمەنی.

لێرەدا ئەگەر پرسیارێك بكرێت: خۆ دوای هەموو هێلكەدانانێك لە كۆتاییدا هەموو كاتێك تەنی زەرد دروست نابێت، چونكە لەوانەیە تەنێكی تر درووست ببێت كە پێی دەوترێت (corpus-albicans)، كە تەنێكی سپییە!! ئێمەش لە وەڵامدا دەڵێین: لە هەموو كاتێكی پیتاندندا لە ژێر كاریگەری هۆرمۆنەكەدا ئەو تەنە زەردە درووست دەبێت و ڕەنگی زەرد دەبێت، بەڵام وەك باسكرا ئەگەر پیتاندن ڕوونەدات تەنێكی سپی دەردەچێت، فەرموودەكەش بە ڕوون و ئاشكرایی باس لە كاتی پیتاندن دەكات، بە نموونە كاتێك ئافرەت لە كاتی سووڕی مانگانەدا هێلكۆكە فڕێ‌ دەدات، ئەگەر نەپیتێنرێت بە هیچ شێوەیەك تەنی زەرد دروست نابێت لە جیاتی ئەوە تەنی سپی دروست دەبێت وەك پێشتر باسكرا.
ئێستا با بچینە سەر وێنەكان بزانین هێلكۆكە چ شێوە و ڕەنگێكی هەیە:

ئەم وێنانە لە ساڵی 2008 لەلایەن دكتۆر (Jacques Donnez) وە لە ڕێی مایكرۆسكۆپی ئەلیكترۆنییەوە گیراوە و، دەبینین نوتفەی پیاو ڕەنگی سپییە و، هێلكەی ئافرەتیش زەردە، كە فەرموودەكان 14 سەدە لەمەوبەر ئاماژەیان پێداوە.

وێنەی هێلكۆكە

وێنەی ساتی دەرچوونی هێلكۆكە لە هێلكەدان.

لێره‌دا هێلكۆكه‌یه‌كی ده‌رپه‌ڕیو له‌ ناو لۆچه‌كانی سه‌ره‌تایی بۆری منداڵداندا ده‌بینین، كه ‌ڕه‌نگی زه‌رد دیاره‌، ئه‌مه‌ش ده‌قاو ده‌ق له‌گه‌ڵ فه‌رمووده‌ی(ماء المرأة أصفر)، یه‌كده‌گرێته‌وه‌.

ئەم چەند وێنەیەش بە چەند ئامێرێك گیراوە لە كاتی نەشتەرگەریدا: وێنەی دەرچوونی هێلۆكە لە هێلكەدان (ovulation)

جا ئایا پێغەمبەرﷺ ئەم وێنانەی كە بە ئامێری پێشكەوتوو گیراون بینیبوو؟ ئەی چۆن زانیویەتی و، بەو شێوەیە پێناسە و وێنای كردووە!؟ خۆ ئەم ڕاستییانە تەنها لەم سەردەمەی ئێستاماندا دۆزراونەتەوە.. كەواتە ئەم زأنستەش گەواهی دەدات لەسەر ڕاستی پێغەمبەر ﷺ و، لەسەر ئەوەی كە سوننەتیش لە نیگاوەیە.
هەروەك دەبینین زانستی كۆرپەلەزانی تەریبە لەگەڵ ئەو ئایەت و فەرموودانەی كە باسی درووست بوون و خەڵقی كۆرپەلە دەكەن لە منداڵداندا، ئەم ئیعجازە زانستیانەش نرخ و بەهایان لای كە سانێكە كە نرخی زانست دەزانن و، بڕوا بە ڕاستییەكان دەكەن كاتێك بە بەڵگە بۆیان دەسەلمێنن..
كەواتە ئایا پێغەمبەری خوا ﷺ لە سەردەمی خۆیدا چۆن ئەم ڕاستییە زانستییەی زانیوە!؟ لە كاتێكدا كە تەنها ئەمە لە ڕێگەی توێژینەوە زانستییەكان و تاقیگە گەورەكانی ئەمڕۆ وە سەلمێنراوە؟ بێگومان ئەم هەواڵ پێدانەی پێغەمبەر ﷺ ئەوە دەگەیەنێت كە هەرگیز لە خۆیەوە قسە ناكات و، تەنها لە ڕێگەی نیگا (وحی) پەروەردگارەوە دەبێت:

وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَىٰ ﴿١﴾ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَىٰ ﴿٢﴾ وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ ﴿٣﴾ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَىٰ ﴿٤﴾النجم

 هەروەك چۆن ئێستا ڕاستی ئەم فەرموودەیە هاتۆتەدی بە هەمان شێوەش هەواڵدانی پێغەمبەر ﷺ بۆ هاتنەدی ڕۆژی دواییش هەر ڕاست و دروستە، لەگەڵ ئەمەشدا ئەم فەرمودەیە شاهێدیەكی گەورەی ترە لەسەر بوونی ئیعجاز كە بە تەنها لە قورئان و فەرموودەكانی پێغەمبەردا ﷺ هەیە و، بێ‌ هیچ گومانێك ڕاستی پەیامەكەی دەسەلمێنێت كە دەبێت پەرستش و بەندایەتی تەنها بۆ خوای گەورە بكرێت.
سه‌رچاوه‌: كتێبه‌كان:
1)the developing human ,professor keith moore ,8th edition
2) Langmans medical embryology ,T.W sadler ,12th edition
3)color atlas of human anatomy.volume 2
پێگه‌كان:
1)http://www.biology-online.org/2/6_sex_chromosomes.htm
2)HTTP://WWW.DAILYMAIL.CO.UK/HEALTH/ARTICLE-1025956/PICTURED-THE-MOMENT-HUMAN-EGG-EMERGED-OVARY.HTML
3)http://gynaeonline.com/ovarian_cycle.htm
4 https://books.google.iq/books?isbn=160406563X