گۆشتى به‌رازو مرداره‌وه‌ بوو.

ئه‌دیب نجم الدین قه‌ره‌داغى – كۆلیجى شه‌ریعه‌و خوێندنى ئیسلامى/ زانكۆى صلاح الدین.

بێ گومان ئاینى ئیسلام هیچ شتێكى فه‌رز نه‌كردووه‌ یان قه‌ده‌غه‌ نه‌كردووه‌ ئه‌گه‌ر سوودێكى زۆرى به‌نده‌كانى تێدا نه‌بێت، له‌و قه‌ده‌غه‌ كراوانه‌ش‌ خواردنى گۆشتى به‌رازو ئاژه‌ڵى مرداره‌وه‌بوو و خواردنه‌وه‌ى خوێن.

 خواى په‌روه‌ردگار ده‌فه‌رموێت: (حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُم وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْأِسْلامَ دِيناً فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) (المائدة:3). واته‌: له‌سه‌رتان حه‌رام كراوه‌ خواردنى گۆشتى مرداره‌وه‌ بوو, و خوێن, و گۆشتى به‌راز, و ئه‌و گیانداره‌ى كه‌ سه‌ر ده‌برِرِێت و ناوى غه‌یرى خواى له‌سه‌ر ده‌برێت, و هى خنكاو, و ئه‌وه‌ى كه‌ به‌لێدان یان كه‌وتنه‌ خواره‌وه‌ یان به‌ لێدانى گیاندارێكى تر, یان درِنده‌ په‌لامارى دابن, و لێى خواردبن، مه‌گه‌ر سه‌رببرِێن (به‌چه‌قۆدا بگه‌ن).

هه‌روه‌ها خواى گه وره ده‌فه‌رموێت: ( قُلْ لا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلَى طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ) (الأنعام:145).

زانستى سه‌رده‌میش هه‌ندێك له‌ زیانه‌كانى گۆشتى به‌رازى رِوونكردۆته‌وه‌ وه‌كو:

1- نه‌خۆشى مشه‌خۆرى(طفيلي): ئه‌م نه‌خۆشيیه‌ كرمێك دروستى ده‌كات پێى ده‌ڵێن كرمى (لولپێچى)… ترسناكترین جۆرى كرمه‌ بۆ مرۆڤ كه‌ له‌ناو گۆشتى به‌رازدا هه‌یه‌و ده‌بێته‌ هۆى ئازارێكى زۆر, یان وه‌ستانى هه‌ناسه‌و له‌ كۆتاییدا له‌وانه‌یه‌ مرۆڤه‌كه‌ به‌ره‌و مه‌رگ ببات.

نه‌خۆشيیه‌كى ترى گۆشتى به‌راز كرمێك دروستى ده‌كات كه‌ درێژیيه‌كه‌ى ده‌گاته‌ (1 پێ) ئه‌م جۆره‌ش ده‌بێته‌ هۆى زیان گه‌یاندن به‌ كۆئه‌ندامى هه‌رس و كه‌مكردنه‌وه‌ى خوێن، و ده‌بێته‌ هۆى دروستكردنى نه‌خۆشی له‌ مۆخى بخۆرى به‌رازدا یان له‌ جگه‌رو سييه‌كان و درِكه‌ په‌تكدا, كه‌ ئه‌مانه‌ش له‌ زیانه‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌كانن… ئه‌م جۆره‌ كرمه‌ له‌ناو رِیخۆڵه‌ باریكه‌ى مرۆڤدا ده‌ژى و بۆ ماوه‌ى چه‌ند مانگێك ده‌مێنێته‌وه‌، پارچه‌كانى له‌شى له‌ نزیكه‌ى هه‌زار پارچه‌ پێكدێت، له ‌دواییدا درێژییه‌كه‌ى ده‌گاته‌ (4-10م), به‌ته‌نها له‌ناو رِیخۆڵه‌ى مرۆڤه‌ توشبووه‌كه‌دا ده‌ژى و هێلكه‌كانیشى له‌گه‌ڵ پاشه‌رِۆى ئه‌و مرۆڤه‌دا ده‌رده‌چێته‌ ده‌ره‌وه‌.

هه‌روه‌ها گۆشتى به‌راز جۆرێكى تر له‌ كرم درووست ده‌كات كه‌ پێى ده‌ڵێن كرمى ئه‌سكارس، و ده‌بێته‌ هۆى هه‌وكردنى سيیه‌كان و گرتنى رِیخۆڵه‌كان، جۆرێكى تريش بریتى یه‌ له‌ كرمه‌كانى (ئه‌نگلوستۆماو به‌لهارزیا– دوسانتریا) كه‌ ئه‌مانه‌ ده‌بنه‌ هۆى خوێن به‌ربوون و كه‌م خوێنى و هه‌ندێك نه‌خۆشى تر كه‌ ده‌بنه‌ مردن و له‌ناوچوونى مرۆڤه‌كه‌.

2) نه‌خۆشى به‌كتیری: وه‌ك نه‌خۆشى سیلى (سی)، كۆلێرا، باراتایفۆئید (گرانه‌تا), و حوماى ماڵتا.

3) نه‌خۆشى ڤایرۆسى: ده‌بێته‌ هۆى هه‌وكردنى مێشك و ماسولكه‌ى دڵ و هه‌ڵامه‌ت (هه‌وكردنى ده‌مى مانگا).

4) نه‌خۆشى ترى میكرۆبى:  وه‌كو میكرۆبى (تۆكسۆپلازماى جواندى) ئه‌م میكرۆبه‌ش ده‌بێته‌ هۆى له‌ش قورسى و ئاوسانى سپڵ و جگه‌رو هه‌وكردنى سییه‌كان, و ماسولكه‌كانى دڵ, و له‌ده‌ستدانى چاوو گوێ. دكتۆر (لارسۆن) ده‌ڵێت: ئه‌م نه‌خۆشییه‌ هه‌ندێك دیارده‌ى ترى لێ ده‌كه‌وێته‌وه‌ وه‌كو: روماتیزمی جومگه‌و دڵ و گورچیله‌و ئازارى ئێسقان و نه‌خۆشى پێست، هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌شه‌ كه‌ هێنده‌ باس و لێكۆڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر خواردنى ئه‌م گیانداره‌ ده‌كرێت… خواردنى ئه‌م گۆشته‌ ده‌بێته‌ هۆى دروستكردنى كرمى (شریتى)، كه‌ ئه‌م جۆره‌ له‌ناو رِیخۆڵه‌ باریكه‌ى مرۆڤدا به‌هۆى بوونى چوار مه‌میله‌ له‌ سه‌رى دا ده‌ژى، كه‌ چوارده‌ورى به‌ خواردنى هه‌رسكراو ده وردراوه‌و به‌هۆى پێستى خۆیه‌وه‌ هه‌ڵى ده‌مژێ، به‌مه‌ش وزه‌ خۆراكى مرۆڤه‌كه‌ بۆخۆى ده‌بات، له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ئه‌م كرمه‌ ژه‌هر له‌ له‌شى ده‌رده‌چىَ.

5) ئه‌نفلۆنزاى به‌راز: ئه‌م نه‌خۆشییه‌ به‌شێوه‌ى (په‌تا) بڵاوده‌بێته‌وه‌و ملیۆنه‌ها كه‌س تووش ده‌كات، و ده‌بێته‌ هۆى هه‌ندێك ئاكامى ترسناك وه‌ك: هه‌وكردنى مێشك و گه‌وره‌بوونى دڵ و پاشان له‌كارخستنى… ترسناكترین په‌تا كه‌ تووشى جیهان بووبێت له‌ سه‌ده‌ى بیسته‌مدا نه‌خۆشیي(ئه‌نفلۆنزاى به‌راز) بووه‌، كه‌ له‌ساڵى (1918)دا نزیكه‌ى (20) ملیۆن كه‌سى كوشت… ئه‌مریكاش له‌ساڵى (1977)دا له‌ ترسی ئه‌م نه‌خۆشییه‌ هه‌ستا به‌ پێدانى به‌رگرى له‌ دژى ئه‌م نه‌خۆشى یه‌ كوشنده‌یه‌ به‌هۆى كوتانه‌وه‌, و بودجه‌ى (135)ملیۆن دۆلارى له‌و پێناوه‌دا سه‌رف كرد.

6) برینى گه‌ده‌ (قرحه‌ المعدة ): ئه‌م نه‌خۆشییه‌ به‌هۆى كرمێكه‌وه‌ دروست ده‌بێت كه‌ له‌سه‌ره‌تادا تووشى به‌راز خۆى ده‌بێت، كاتێكيش گۆشته‌كه‌ى ده‌خورێت ده‌گوێزرێته‌وه‌ بۆ مرۆڤه‌كه‌ به‌تایبه‌تي بۆ منداڵان كه‌ ده‌بێته‌ هۆى سكچوون و هه‌وكردنى رێخۆڵه‌ ئه‌ستووره‌.

جۆره‌ كرمێكى تر كه‌ له‌ سييدا په‌یداده‌بێت، ئه‌مه‌ش به‌هه‌مان شێوه‌ له‌سه‌ره‌تادا له‌سیى به‌رازه‌كه‌وه‌ دروستده‌بێت, پاشان ده‌گوێزرێته‌وه‌ بۆ بخۆره‌كه‌ى.

 سه‌لمێنراوه‌ كه‌ رِۆنى به‌راز له‌ رِێژه‌یه‌كى زۆر له‌ ترشى رِۆنى ئاڵۆز پێكهاتووه‌ وه‌كو (ترايتليسرين)… رِێژه‌ى كۆڵیسترۆڵ له‌م گۆشته‌دا (15) ئه‌وه‌نده‌ى گۆشتى مانگایه‌. له‌ مه‌وسوعه‌یه‌كى پزیشكى ئه‌مه‌ریكى دا ده‌ڵێت: له‌ هه‌موو (100) ره‌تڵێكدا (50%)ى چه‌وريیه‌، له‌كاتێكدا چه‌وری بزن 17% , و هی گوێره‌كه‌ 5%, ئه‌م رِێژانه‌ش ئه‌گه‌ر له‌برِى پێویست زیاتر بوو، ئه‌وا له‌ناو لووله‌كانى خوێندا ده‌نیشێت، به‌تایبه‌تى (خوێنبه‌ره‌كانى دڵ)، له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا ده‌بێته‌ هۆى ره‌ق بوونى لووله‌كانى خوێن و به‌رزبوونه‌وه‌ى په‌ستانى خوێن, ئه‌مه‌ش هۆكارێكى سه‌ره‌كيیه‌ بۆ سنگه‌ كوژێ ( الذبحة القلبية) كه‌ زۆر له‌ ئه‌وروپادا بڵاوه‌، و رِێژه‌كه‌ى پێنج قاتى تووشبووانه‌ له‌ ده‌وڵه‌ته‌ ئیسلامییه‌كاندا.

میكرۆبی (یارسینیا) كه‌ ته‌نها له‌ گۆشتى به‌رازدا له‌ پله‌ى گه‌رمى (40)دا ده‌ژى, ئه‌م نه‌خۆشییه‌ تووشى زۆرێك له‌ ئه‌ورووپییه‌كان ده‌بێت، زۆرێك له‌وانه‌ى كه‌ تووشى نه‌خۆشیى برِبرِه‌و جومگه‌كانى پشت بوون، هۆكاره‌كه‌ى ده‌گه‌رِێته‌وه‌ بۆ ئه‌م میكرۆبه‌, له‌رِووى كۆمه‌ڵایه‌تیشه‌وه‌ گه‌وره‌ترین زیانى هه‌یه‌.

خوێن:

یه‌كێكى تر له‌ حه‌رامكراوه‌كان بریتییه‌ له‌ خواردن و خواردنه‌وه‌ى خوێن، كه‌ ئێستا له‌ وڵاته‌ نائیسلامييه‌كاندا كارێكى به‌ربڵاوه‌، به‌ڵام ئیسلام زۆر به‌رِاشكاوانه‌ حه‌رامى ده‌كات و ده‌فه‌رموێت:(حرمت عليكم الميتة والدم…). زانستى سه‌رده‌میش رِوونى كردۆته‌وه‌ كه‌ خوێن له‌وه‌رِگایه‌كى باشی میكرۆبه‌، و میكرۆب زۆر به‌خێرایى تێیدا گه‌شه‌ ده‌كات, و به‌هۆى ئه‌مه‌وه‌ ده‌بێته‌ هۆى به‌رزبوونه‌وه‌ى (یوریا) ئه‌مه‌ش گورچیله‌ له‌كارده‌خات. پاشانیش به‌رزبوونه‌وه‌ى (ئامۆنیا)، ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆى له‌كاركه‌وتنى جگه‌ر… به‌هۆى زۆر له‌خۆگرتنى میكرۆبه‌وه‌ زیان به‌ گه‌ده‌و رِیخۆڵه‌كان ده‌گات, و تووشى نه‌خۆشى ترسناكیان ده‌كات.

خوێن هیچ مادده‌یه‌كى خۆراكیى تێدانييه‌و زۆر به‌زه‌حمه‌تیش هه‌رس ده‌بێت، یاخود هه‌ر له‌گه‌ده‌یدا ده‌مێنێته‌وه‌و به‌شێوه‌ى رِشانه‌وه‌ یان پاشه‌رِۆ ده‌ریده‌داته‌ ده‌ره‌وه‌، ئه‌و هه‌نده‌ پرِۆتینه‌شى كه‌ له‌ خوێندا هه‌یه‌ ژه‌هراوى ده‌بێت و بخۆره‌كه‌ى به‌ره‌و مه‌رگ ده‌بات… بوَيه هه‌رشتێك زیان به‌مرۆڤ بگه‌یه‌نێت و پیس بێت، ئه‌وا له‌ئیسلامدا حه‌رامكراوه‌، په‌روه‌ردگارى زاناش به‌هه‌موو نهێنى یه‌كانى ده‌فه‌رموێت: (وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَآئِثَ ) الأعراف/157… واته: خواى گه‌وره‌ هه‌موو شتێكى پاك و باشى بۆ حه‌لاڵ كردوون, و هه‌موو شته‌ پیس وخراپه‌كانیشى له‌سه‌ر حه‌رام كردوون.

جگه‌ له‌وه‌ى كه‌ له‌ناو خوێندا هه‌زاران میكرۆب هه‌یه‌، هه‌ندێك جار به‌هۆى ئه‌و چه‌قۆیه‌ى كه‌ پێى سه‌رده‌برِێت، یان ئه‌و شته‌ى كه‌ ده‌كرێته‌ ناوییه‌وه‌، میكرۆبى ترى تێده‌چێت هه‌موو میكرۆبێكیش له‌ماوه‌ى نیوكاتژمێردا ده‌بێت به‌دووان، گه‌روا دابنێین(1000) هه‌زار میكرۆب له‌ناو ئه‌و خوێنه‌دا هه‌بێت، له‌ماوه‌ى نیوكاتژمێردا ده‌بێت به‌ (2000) وه‌ له‌دواى كاتژمێرێك ده‌بێت به‌ (4000) وه‌دواى 2 كاتژمێر ده‌بێت به‌(8000)، دواى سێ كاتژمێر ده‌گاته‌(64000) میكرۆب… ئه‌ى ئه‌وانه‌ى كه‌ خوێنه‌كه‌ خۆى ده‌خۆنه‌وه‌، یاخود دواى كوڵاندنى كه‌ ده‌بێته‌ كڵۆو پارچه‌، ده‌بێت چه‌ند ئه‌و خوێنه‌ بمێنێته‌وه‌، ده‌بێت چه‌ند هه‌زار میكرۆب تێیدا مه‌له‌ بكات, چى له‌ بخۆره‌كه‌ى بكات؟! پاك و بێگه‌ردى بۆ ئه‌و خوایه‌ى كه‌ هه‌موو شتێكى زیانبه‌خشى حه‌رام كردووه‌.

حیكمه‌تى سه‌ربرِینى گیاندارو ئاژه‌ڵ له‌ ئیسلامدا:

سه‌ربرِین له‌ ئیسلامدا ته‌نها یه‌ك رِێگاى دیاریكراوه‌، ئه‌ویش بریتییه‌ له‌ برِینى دوو بۆرییه‌ سه‌ره‌كییه‌كه ى قورگ كه‌ لێیه‌وه‌ خوێنى له‌شى گیانداره‌كه‌ ده‌رده‌چێت… سه‌ربرِین جگه‌ له‌م شێوه‌یه‌ ده‌بێته‌ هۆى مانه‌وه‌ى خوێن له‌ده‌ماره‌كاندا، كاتێكیش‌ مرۆڤ ئه‌م گۆشته‌ى خوارد، ترشه‌ڵۆكى ژه‌هراوى كه‌ تێكه‌ڵ به‌گۆشته‌كه‌ بووه‌ ده‌بێته‌ هۆى زیانگه‌یاندن به‌مرۆڤه‌كه‌, و تووشى هه‌وكردن و ئازارى جومگه‌كانى ده‌كات، له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌م ترشه‌ڵۆكه‌ (ترشه‌لۆكى میز) له‌ناو جومگه‌كاندا ده‌نیشێت.

زانایان ده‌ڵێن: ئه‌و ئاژه‌ڵ و گیانداره‌ى كه‌ سه‌رنابرِرِێت و خوێن له‌له‌شیدا ده‌مێنێته‌وه‌، تێكه‌ڵ به‌هه‌موو خانه‌كان ده‌بێت و ئه‌و ترشه‌ڵۆكه‌ ده‌رده‌دات، كه‌ ده‌بێته‌ هۆى رِه‌ق بوون و وشك بوونه‌وه‌ى گۆشته‌كه‌ دواى (3) كاتژمێر، ئه‌و میكرۆبانه‌شى كه‌ تێیدان ده‌بنه‌ هۆى خراپكردنى ئه‌و خانه‌ گۆشتییانه‌ى كه‌ خوێنه‌كه‌ى تێدا ماوه‌ته‌وه‌، ئه‌وكاته‌ش ژه‌هراوى ده‌بێت و هه‌ڵده‌ئاوسێ و بۆنێكى ناخۆش په‌یدا ده‌بێت، بۆیه‌ خواى تاك وپاك له‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌دا فه‌رموویه‌تى :(حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ ) الأعراف/120.

له‌ئایه‌ته‌ پیرۆزه‌كه‌دا ده‌بینین هه‌رله‌و حه‌رامكراوانه‌ بریتى یه‌ له‌:

1) المنخنقه‌ (واته‌ خنكاو). ئایا ده‌بێت ئه‌م جۆره‌یان زیان به‌مرۆڤ بگه‌یه‌نێت؟

له‌م دواییانه‌دا رِوونكراوه‌ته‌وه‌ كه‌ په‌یوه‌ندیى رِاسته‌وخۆ هه‌یه‌ له‌ نێوان ئه‌و نه‌خۆشییانه‌ى كه‌ ئاژه‌ڵ هه‌ڵیده‌گرێت, و پاشان ده‌خنكێنرێت له‌گه‌ڵ ته‌ندرووستى مرۆڤدا، له‌به‌رئه‌وه‌ى دیوارى رِیخۆڵه‌ ئه‌ستووره‌ له‌ئاژه‌ڵدا وه‌كو به‌ربه‌ستێك وایه‌و ناهێڵێت میكرۆب له‌ رِیخۆڵه ئه‌ستووره‌وه‌ بچێته‌ ناو له‌ش و خوێنى ئاژه‌ڵه‌كه‌وه‌، ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه‌ تا له‌ژیاندا بێت، كاتێكیش كه‌ ده‌خنكێنرێت و به‌هێواشى گیان له‌ده‌ست ده‌دات، هێزى به‌رگرى له‌ناو رِیخۆڵه‌ ئه‌ستووره‌دا هێدى هێدى نامێنێت و میكرۆبه‌ زیان به‌خشه‌كان دیوارى رِیخۆڵه‌كه‌ ده‌برِێت و ده‌چێته‌ ناو خوێن و گۆشته‌كانى ده‌وروپشتى رِیخۆڵه‌كه‌وه‌… ئه‌وكاته‌ش خوێنه‌كه‌ هه‌موو ئه‌م میكرۆبانه‌ له‌گه‌ڵ سوورِى خوێندا ده‌گه‌یه‌نێت به‌هه‌موو به‌ش و پارچه‌كانى له‌شى ئاژه‌ڵه‌كه‌، له‌م ساته‌ وه‌خته‌شدا میكرۆبه‌كان دیوارى مووله‌له‌كانى خوێن كون ده‌كه‌ن و ده‌چنه‌ ناو هه‌موو گۆشته‌كه‌وه‌، ئه‌مه‌ش له‌به‌رنه‌بوونى به‌رگریى دیواره‌كانى ئه‌م موولولانه‌یه‌، ئه‌و كاته‌ش ده‌بنه‌ له‌وه‌رِگایه‌كى گه‌وره‌ بۆ هه‌موو ئه‌م میكرۆبانه‌, واته كاتێك ئاژه‌ڵێك بێ سه‌ربرِین رِۆحى ده‌رده‌چێت هه‌موو میكرۆبه‌كان له‌ له‌شیدا ده‌مێنێته‌وه‌و زیان به‌ هه‌موو خانه‌كانى ده‌گه‌یه‌نێت و ژه‌هراوى ده‌كات و له‌شى سوور هه‌ڵده‌گه‌رِێت, و پاش ماوه‌یه‌ك سوورِى خوێنى ده‌وه‌ستێنێت و ئه‌وكاته‌ش هیچ سوودێك جگه‌ له‌زیان له‌خواردنى ئه‌و گۆشته‌دا نابێت و ناتوانرێت خۆ له‌زیانه‌كانیشى بپارێزرێت، چونكه‌ تێكه‌ڵ به‌هه‌موو خانه‌كان بووه‌.

(لارسۆن) كه‌ دكتۆرێكى دانیماركى یه‌ ده‌ڵێت: یاسا لاى ئێمه‌ وایه‌ قه‌ده‌غه‌یه‌ خواردنى گۆشتى گیاندارێكى خنكاو… ئه‌و گیانداره‌ ده‌بێته‌ مۆڵگه‌یه‌كى گه‌وره‌ى میكرۆب، چونكه‌ هێزى به‌رگرى نامێنێت به‌تایبه‌تى له‌ دیواره‌كانى رِیخۆڵه‌ ئه‌ستوره‌دا، ئه‌وكاته‌ش میكرۆبه‌ زیانبه‌خشه‌كان زۆر به‌ئاسانى ده‌چنه‌ ناو له‌شییه‌وه‌.

2) ئه‌و ئاژه‌ڵه‌ى كه‌ ده‌كه‌وێته‌ خواره‌وه‌ یان لێى ده‌درێت یاخود شه‌رِه‌ قۆچ ده‌كه‌ن و شتیان به‌رده‌كه‌وێت (الْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ ):

ئه‌م سێ جۆره‌ش ده‌شوبهێن به‌جۆرى یه‌كه‌م، زیاد له‌وه‌ش لووله‌كانى خوێن ده‌درِێن و تێكه‌ڵ به‌خانه‌كانى گۆشت ده‌بن، ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆى كارلێكى ژاراوى بوونى گیانداره‌كه‌، چونكه‌ میكرۆبه‌كان زۆر به‌خێرایى به‌له‌شیدا بڵاوده‌بنه‌وه‌, له‌و كاته‌شدا هێزى به‌رگرى له‌شى گیانداره‌كه‌ش نامێنێت و ده‌بێته‌ مۆڵگه‌یه‌ك بۆ میكرۆبه‌كان.

3) پاشماوه‌ى درِنده‌ (وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ):

زانستى پزیشكى ده‌ڵێت: گیاندارو ئاژه‌ڵه‌كانى وشكانى تووشى چه‌نده‌ها نه‌خۆشى دێن كه‌ له‌ ده‌م و لیكیاندا ده‌رده‌كه‌وێت، كاتێك كه‌ هه‌ڵده‌كوتنه‌ سه‌رى و بریندارى ده‌كه‌ن ئه‌م میكرۆبانه‌ له‌رِێگاى ده‌م و لیكیانه‌وه‌، یاخود چنگیانه‌وه‌ ده‌چێته‌ ناوله‌شى گیانداره‌كه‌وه‌و جێى ده‌هێڵێت, و تێكه‌ڵ به‌خوێن و جه‌سته‌ى ده‌بێت.