You Are Here: Home » بابەتەكانمان » باوەڕ خۆڕسكە و پەرستش چارەسازە

باوەڕ خۆڕسكە و پەرستش چارەسازە

خوای گەورە دەفەرموێت:

فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّـهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا ۚ لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّـهِ ۚ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَـٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿٣٠الرعد.
بەڵگەی شەرعی:
ئەم ئایەتە پیرۆزانە ئاماژە بۆ حەزی خۆڕسكی مرۆیی دەكەن، كە بە باوەڕ و پەرستشەكانەوە شێلراون و، لە كردەوە چاكەكانیشدا چاكبوون و چارەسازی هەیە.
ڕاستیەكی زانستی:
چوونە نێو پەرستشەوە و سەرقاڵ بوون بە خواپەرستییەكانەوە دەبێتە هۆكار و بوارێك بۆ خوێندنی زانستی، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت كە باوەڕبوون بە خوای باڵادەست لە خوێندن و لێكۆڵینەوە زانستییەكاندا نموونەیەك نییە لە فەلسەفە و تێڕوانینی كەسیی، وەك هەندێك كەس لە ڕابردوودا پێیان وابوو، بەڵكو لەم دواییانەدا ئەزمونە زانستییەكان بۆیان دەركەوت كە باوەڕبوون بە خوا باوەڕی خۆڕسكی و حەز و ویستێكە وەك داوای خواردن و خواردنەوە پێویستی بە تێركردنە و، پەرستشی پڕ لە كڕنوشیش چارەسازێكە بۆ شڵەژانی باری دەروونی مرۆڤەكان.
پوختەی ئەو توێژینەوەیەی كە لەسەر مۆخ بە تەكنیكی نوێی تیشكی ئێكس لەلایەن تیمی زانستی و، لە سەرووی هەموویانەوە پڕفیسۆر (ئەندرۆ نیوبێرگ) Andrew Newberg ئەنجامدرا، كە بەڕێزیان مامۆستای زانستی تیشكی Radiologyین لە كۆلێژی پزیشكی لە زانكۆی (بینسلڤانیا)ی (فیلادلفیا) لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، كە لە مانگی 4 ی ساڵی 2001 بڵاوكرایەوە، تیایدا هاتووە كە باوەڕ بوون بە خوا لە نێو مێشكی مرۆڤدا بە جۆرێك نەخشەڕێژكراوە (Built-in Design) كەس ناتوانێت لێی دەربازبێت، مەگەر چاو لە ئاستی ئەو خۆڕسك بوونە دابخەین و خۆمان نابینا بكەین، كە هەر ئەمەش بووە هۆی ئەوەی مرۆڤ لە قۆناغەكانی مێژوویدا جارجارێ ئاین لەبەر خۆی دابڕنێت و، بووە هۆی پەكخستنی هەموو ئەو توانا زۆر و زەوەندانەی كە زۆر ئاڵۆزن و، ئەو پێشڕەفتیانەی كە وای لێ دەكات بتوانێت خوێندنەوە و، شیكردنەوەی ژیرانە و بیركردنەوەی بەرهەمهێنی بۆبكات.
بەپێی ئەوەی كە پڕۆفیسۆر (نیوبێرگ) ڕایگەیاندووە هەرچەندە دینداری وێنەكانی جیابن كۆتاكەی ئەو باوەڕە خۆڕسكییە نیشان دەدات كە لە نێو مێشكدا ناوەندی گرتووە، كە دەتوانیت بەپێی ئەو تاقیكردنەوانەی ئەنجامدراوە پێناسەی بكەیت بەوەی كە ڕێڕەوەكانی زۆر بە توندی بەرەو ئاین ئامادەكراوە hard Wired for Religion، تاقیكردنەوە كردەییەكان پێمان دەڵێن كە چۆن خوای باڵادەست ئادەمیزادی ئامادەكردووە هەتا بیناسێت، فێرمان دەكات ئاین داوایەكی سروشتی مرۆڤە وەك داوای بۆ خواردن و خواردنەوە، بەمەش دڵنیایمان بە بوونی خوای بێ‌ هاوتای باڵادەست زیاتر دەبێت. ئەگەر وانەبێت كەواتە هیچ سوودێك لەو توانایانەدا نابێت كە بەخشراوە بە مرۆڤ و بەهۆیەوە لە دروستكراوانی تر جیاكراوەتەوە، بەمەش كەسی ملكەچ بۆ ئەنجامدانی پەرستشەكان بە كڕنووشەوە دەبێتە كارەكتەرێكی چالاك و بەسوود بۆ جەستە و دەروون و، دەكرێت بە كرداریانە كاریگەریەكەی ڕوپێو بكەین، لەم ڕوانگەیەوە (نیوبێرگ) دەڵێت:

«لێكۆڵینەوە دەرونییە ئاینییەكان بۆ گەیشتن بە هاوسەنگی دەرونیی، دەوڵەمەندیی ئاینییان بە ناوازەترین شێوازە زانستیەكان سەلماندووە.»

پڕۆفیسۆر (لۆرەنس میكینی) سەرۆكی دەزگای ئەمریكی بۆ چارەسەری تەنگژە دەرونییەكان دەڵێت:

«بەكارهێنانی بیركردنەوەی قوڵ، كە بە وێنەیەك لە وێنەكانی ملكەچ بوون ئەژمارد دەكرێت، لە خودی خۆیدا یارمەتی زاڵبوون دەدات بەسەر ئازار و تێكشكانە دەرونییەكاندا و، هاوسەنگی دەگێڕێتەوە بۆ دابەشكردنی چالاكی لە ناوەندەكانی مێشكدا و، بارگەی هەستكردن بە بەدبەختی و لە دەسدانی هیوا بەتاڵ دەكاتەوە، تەنانەت لای كەسە بێباوەڕەكانیش.»

لە شەستەكانی سەدەی ڕابردوودا خوێندنی دەروونی ئاینیی دەستی پێكرد، لە ساڵی 1980 یشدا (میكینی) و هاوڕێكانی ئەو خوێندنانەیان ناوزەد كرد بە دەستەواژەی خوێندنی دەروونی ئاینیی Neuro-theology لە ساڵی 1994 دا پەڕتوكێكی نوسی هەمان ناوی لێنا، ئەم زانستە پاڵپشتی تەواوی خۆی كردووە لەو ڕاستییە بێ‌ ختوشەی كە لە ئایندا هەیە ئەویش باوەڕبوونە بە خوا، (میكینی) دەڵێت:

«ئەوە بەسە كە ئێمە چەند ڕێگەیەكی كرداریمان دۆزیوەتەوە بۆ پێوانەكردنی چالاكییە هزرییەكان، ئێستا باوەڕ بوون بە خوای گەورە و هەستە ئاینییەكان لە میانەی پەرستشەوە چالاكییەكی هزری نییە كە توانای تاقیكردنەوە و چەسپاندنی نەبێت، لەو تەكنیكە نوێیانەش پێی دەوترێت (لێدانی موگناتیزی) (الرنین المغناطیسی) (MRI Magnetic Resonance Imaging) كە جەختی لەسەر هەمان ئەو ئاكامانە كردەوە كە (نیوبێرگ) ئەنجامی دابوو.»

پڕۆفیسۆر (بلیترینی) لە زانكۆی (بیزا) لە ئیتاڵیا دەڵێت:

«هەموو ئەو شتانەی كە ئەنجامی دەدەین، یان هەستكردن بە چالاكی ئاسایی وەك جوڵەی پەنجەكان هەتا قوڵترین هەڵچونە سۆزدارییە شاراوەكانی وەك حەز، یان هەڵچوونە دیارەكانی وەك توڕەیی و خۆشەویستی، وێنەی نەخشەیەكی ناوازەی ڕوون دەبەخشن بەو ناوەندانەی كە كاریگەرن بە مێشك، هەر هەستێك هاوڕێیە بە نموونەیەكی دیاری كراو كە دەتوانرێت تۆمار و شیكردنەوەی بۆ بكرێت وەك شیكردنەوە پزیشكییە ئەندامییەكان، ئەم بوارە نوێیە بۆ گەڕانە بە دوای ناخەكانی مرۆڤ لە سۆزداری و هەست و هزرەكان و ئاستی كاریگەر بوونی بە بیروباوەڕی ئاینیی، كە بە ڕاستی ئەفسوناوییە، بۆیە توێژەرەوانی ئەمڕۆ زۆر بە ئاگاییەوە دەڕۆنە ناوی و سوورن لەسەر پرۆگرامێكی زانستی لە توێژینەوە و شیكاری وەك پاشماوەی بواری زانستی تاقیكاری.»

(مایكل ماكلۆف) پڕۆفیسۆر لە زانكۆی (دالاس) لە ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا دەڵێت:

«ویژدانی رۆحیی كاریگەر دەبێت بە جیهانی دەرەوە و كاردەكاتە سەر جەستەی ئەندامی، كە دیارە باوەڕ و پەرستشەكان پارێزەرن لەو كاریگەرە سروشتیانە، لەو دیراسەیەیدا ئەوەی دەربڕیوە كە سروشتی مرۆیی بە جۆرێك داڕێژراوە كە پەرستشەكان دەبنە مایەی هاوسەنگیەكی تەواو بۆیی و لە دڵە ڕاوكێ‌ دەیپارێزن.»

لە شیكاریەكدا كە (42) توێژینەوەی بەرفراوانی گرتۆتەوە پڕفیسۆر (ماكلۆف) بۆی دەركەوت ڕێژەی مردنەكان بە ڕۆچوونە نێو نوێژەكان و پەرستشەكانی تر كەم دەبنەوە، ئەم كاریگەرییە جیایە لە كاریگەری هۆكارە زیانبەخشەكانی باری تەندروستی وەك ماددە بێهۆشكارەكان و جگەرە كێشان. پڕۆفیسۆر (نیوبێرگ) لە دوای ئەو ئاكامە هەڵوێستی خۆی دەربڕی و وتی:

«ئێمە تا ئێستا لەوە دڵنیا نەبوینەتەوە داخۆ چۆن باوەڕی قوڵ و ڕۆچوونە نێو نوێژ و پەرستشەكانی تر دەبنە مایەی سەلامەتی لایەنی دەروونی و تەندروستی جەستە و لەناوبردنی نەخۆشی و پەكخستنی خێراكردن لە كاری فاكتەرە ناوخۆییەكانی مردن، بەڵام زانینی ئێمە بۆ فاكتەرەكانی كاری جەستە بە تایبەتی مێشك، ئامادەگی ئەوەمان پێ دەبەخشێت هەتا دەست بە چەند ئاسۆیەكی نوێوە بگرین لە توێژینەوە، هەتا ڕۆژێك لە ڕۆژان بێلایەنانە ئەو ڕاستییە بچەسپێنین كە كاریگەریی ئەندامیی باوەڕ و پەرستشەكانی تر بوونیان هەیە، لەوانەش لە ئەمڕۆدا دەركی پێ دەكەین لە ڕووی چەندیەتی و چۆنیەتیەوە، كەمی لێدانەكانی دڵ و فشاری خوێن و گۆرانی هۆرمۆنەكانە و حەزی مێشك بۆ بەدیهێنانی حاڵەتی هێوری ئەویش لە ئاكامی ملكەچی لە نوێژدا و ڕۆچوونە نێوی، هەموو ئەمانە و جۆری تر دەبنە مایەی چالاكردنی ئامێری بەرگری.»

لایەنی موجیزە:
بە پوختی دۆزینەوە زانستییەكان دەڵێن:

(یان بەرزبونەوە و بەدەستهێنانی بەختەوەری و خۆشیی ڕاستەقینە لە پەرستشەكاندا یان بەدبەختی و دۆزەخ)، ئەگەر توێژەرەوان لەم بوارە تازەیەی توێژینەوەكاندا بیرێكیان لەوە بكردایەتەوە، ئەوا بۆیان دەردەكەوت كە ئەوەی زانیویانە تەنها هەندێك لە گەنجینەكانی قورئانی پیرۆزە بەو سیفەتەی كە پەڕتوكێكی كۆكەرەوەی فێركاریی پێغەمبەرانە و، تاكە شەریعەتی جیهانیشە كە دوورە لە نەتەوە پەرستی و، لەگەڵ فیترەتی تەواودا دەگونجێ‌، ڕونكردنەوەكانیشی بەسن و، ملكەچكردنیش لە پەرستشدا كلیلی بەختەوەرییە ئەوەتا خوای باڵادەست دەفەرموێت:

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ﴿١ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴿٢ المؤمنون.
كەواتە ڕاستییە زانستییەكان هاوار دەكەن كە باوەڕ بە خوا بوون چارەساز و خۆڕسكە، كە بەمەش ڕوویەكی تری موجیزەی زانستیمان لە قورئانی پیرۆزدا بۆ دەردەكەوێت.
چەندین لێكۆڵینەوەی زانستیی بڵاوكراونەتەوە و ڕوونی دەكەنەوە كە باوەڕ بە خوای گەورە خۆڕسكە لە دەروونی مرۆڤایەتیدا و، پیادەكردنی پەرستشــــــەكانیشی ڕێگای تەندروستی و بەختیارییە، لەو پەڕتوكانە:

Leave a Comment

You must be logged in to post a comment.

Copyright © 2020 Haiv All Right Reserved

Scroll to top